|
Kafe in
 Önce resimlere bakıyorum... Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) görevli tıp araştırmacısı Richard Wurtman. Bir satış temsilcisini tuttuğu gibi havaya kaldıran iri yarı bir yarışmacı... Güney Hindistan'da erken saatlerde ayine başlayan Budist rahiplere servis yapmak için koşuşturan genç bir Budist... Plajda mayolu genç kızlarla erkekler... Gene MIT'te okuyan bir lisansüstü öğrencisi... Boston'da yapılan bir araştırmanın bir deneği... Bir grup genç asker... Kapak konusunu uzun bir dosya yapan National Geographic Dergisi'ndeki tüm bu resimler "kafein" ile ilgili... Kafein'in, modern yaşamdaki vazgeçilmez konumu anlatılmakta...
***
Neden kafein? Dergideki incelemeye göre çünkü dikkati artırıyor. Neden kafein? Dergideki incelemeye göre çünkü enerjiyi artırıyor... Araştırmaya göre bu çünküler bitmiyor... Zihni açıyor... Ağrıları dindiriyor... Migreni hafifletiyor... Astımı engelliyor... Yorgunluğu alıyor...
***
Kahvenin tarihi çok eskilere gidiyor ama yaygınlaşması o kadar eski değil... Kahve satılan dükkanların mantar gibi gelişmesi Avrupa'da 19. yüzyılın başlarına rastlıyormuş... 1820'ler ivmenin en arttığı dönem. Kahvenin bu yükselişi bilimcilerin de dikkatini çekmiş... Kimyager Friedlieb Ferdinand Runge "kafeini" kahveden ayıran ilk isim olmuş... Zaten "kafein", kahvede bulunan "şey" anlamına kullanılmış... Daha sonra çayda da, kakaoda da kafein keşfedilmiş...
***
Ancak, kafein ile ilgili araştırmada benim en çok dikkatimi çeken tespit, kafeinli içeceklerin "sanayi dönemi" ile yükselmeye başlaması oldu... O bölüm şöyle: "Kahve ve çayın Avrupa'da tutulmasının Sanayi Devrimi'ni müjdeleyen ilk fabrikaların faaliyete geçtiği döneme denk gelmesi, pek de rastlantı sayılmaz. Kafeinli içeceklerin, her zaman her yerde bulunan biranın yerini alarak yaygın tüketimine başlanması, insan emeğinin çiftlikten fabrikaya geçtiği bu büyük ekonomik dönüşümü kolaylaştırdı. Kahve ya da çay hazırlamak için suyun kaynatılması, kalabalık kentlerdeki işçilerde hastalık vakalarının azalmasına yardımcı oldu. Ayrıca, kafein işbaşında uyuyakalmalarını da engelliyordu." Yazar iddialı... Sanayi Devrimi'nin "bir anlamda" da olsa, varlığını kafeine borçlu olduğunu söylemekte... Modernleştikçe kafeine artan bağımlılığı da buna bağlamakta. Hatta gelişen toplumda 24 saat hareket var ise bunun da kafein sayesinde olduğunu söylüyor.
***
Modernleşme, uyanık kalma, feda edilen uykular... Kafein yazısını yazan T. R. Reid, "uyanıklık ve modernleşme ilişkisine" bu kadar vurgu yapınca, diğer yanı da mercek altına alma ihtiyacı duymuş... Bir doktor, eğer insan 24 saatin üçte birini, yani 8 saatini uykuya ayırmazsa "Fiziksel, bedensel ve duygusal olarak işlevlerini tam anlamıyla yerine getiremez" diyor... Ancak, bir bakıma kafein de bu uyku eksikliğini giderme çabası. Katledilen uykuların yerine kafein...
***
Modernleşmenin dinamiğini, feda edilen doğal uykular üzerine kuran ve uyumak istemeyen bir insanlığın kafein üzerinde yükseldiğini söyleyen bu incelemenin en etkili cümlesi gene uyku üzerine bilgi veren doktorunki: "İnsanlık olarak uykuya fena halde hasretiz"... Bugün pazar... Yatağa olan eski borçları saymazsak, durumu idare edersiniz... Ama yarını, pazartesi sabahını düşünün... Sabahın köründe uyku eksiği ile kalkma zorluğunu ve zorunluluğunu... Uykusuzluğun ıstırabını çektikçe, modernleşmeyi yargılamak ve mahkum etmek daha kolay... Bunu kahvenin eşliğinde yapmak ise çok zevkli.
|
