En Parlak 10 Yılın Hikayesi

Joseph Stiglitz Nobel ödüllü bir iktisatçı. 1997'ye kadar Clinton'ın Ekonomi Danışmanları Konseyi Üyesi, 2000'e kadar ise Dünya Bankasının baş ekonomistiydi. Bir kitap yazdı "The Roaring Nineties" diye. "Dünyanın en parlak 10 yılının hikayesi" dedi, kitabını tanıtırken. Akbank'ın katkısıyla Global Yayın Ajansı tarafından "90'ların Yükselişi" adıyla Türkçe'ye çevrilen kitap üretim artışının önceki 20 yılı ikiye hatta üçe katladığı 90'ları anlatıyor ve böylesine hızlı bir yükselişinin çözülme sürecinin de neden aynı derece de hızlı olduğunu sorguluyor.

Sorunlar hala geçerli
Dünyanın aksine 90'lı yıllar Türkiye için karanlık, istikrarsız ve sorunlu da olsa kitap bizim için oldukça ilgi çekici. Kitabın tartıştığı konular halen gündemimizde. Stiglitz yuvarlak değil, köşeli konuşan biri. Krizdeki ülkelerin bütçe açığını daraltarak krizden çıkmaları yolundaki görüşe karşı çıkıyor ve bunun ekonomik daralmayı daha da kötüleştirmekten başka işe yaramayacağını söylüyor. Oysa IMF bize krizden çıkmak için bütçe açıklarını kontrol altına almamızı söylemişti. Ona göre "Kısa dönemde, bütçe açıkları ekonomik durgunluk ve krizden çıkmak için kesinlikle gerekli olabilir; durgunluğun uzaması ise ekonomik ve sosyal açıdan çok pahalıya patlayacak, getireceği bedeller bütçe açıklarının artmasından çok daha ağır olacaktır." İşte size günlerce üzerinde tartışabileceğiniz sıcak bir konu.
Bu görüşleri yüzünden Clinton'ın bütçe fazla vermek uğruna bazı sosyal politikalarından vazgeçmesi üzerine ekibi terk eden Stiglitz, IMF'nin Latin Amerika ve Asya'daki krizleri çözmekte başarısız olduğunu öne sürenlerin başında geliyor. Brezilya'da Lula iktidara geldiğinde onu IMF ile anlaşma imzalamaması için uyarmıştı.

Stiglitz, devletin rolü konusunda da son yıllarda hakim olandan farklı düşünüyor. Piyasaların kendi başına bırakıldıklarında gerektiği kadar iyi çalışmadıklarına inananlardan. Daha yaygın bir sosyal adalet sağlamak konusunda devlete sınırlı da olsa önemli bir rol biçilmesi gerektiğini söylüyor. Kitapta neden piyasaların sorunları çözemediğini ve devletin piyasalar için önemli bir partner olmayı sürdüreceğini açıklıyor.

Şanslı hatalar
Sadece kitabın "İçindekiler" kısmı bile Stiglitz'in ne demek istediğini anlatıyor. Mesela "Mucizeler mi Yaratıldı, Şanslı Hatalar mı Yapıldı?" bölüm başlıklarından biri. İşte 90'ları anlatan bazı bölüm başlıkları: "Merkez Bankasının Gücü ve Balonun Şişmesinde Oynadığı Rol", "Kuralsızlık Çılgınlığı", "Yaratıcı Muhasebe", "Bankalar ve Yanıltıcı Görüntü", "Vergi İndirimleri: Çılgınlığı Beslemek", "Riski Yaşam Biçimine Dönüştürmek", "Enron Skandalı".
Stigtlitz'e göre bugün yaşamakta olduğumuz zorluk devlet ile piyasalar; ulusal ile küresel hareketler, devlet ve sivil toplum hareketleri arasında doğru dengeyi sağlayabilmekle ilgili. Ekonomik koşullar değiştikçe bu dengenin de yeniden belirlenmesi ve devletin yeni faaliyetler üstlenip, eskilerinden kurtulması gerektiğini düşünüyor.