Ekim sonu itibariyle Ödemeler Bilançosu geçen hafta başında açıklandı. Şubat krizinden bu yana dış denge açık ya da fazla olması eski önemini kaybetmişti. 2000 yılında ödemeler bilançosuna her ay bakıyorduk. Şimdi iki ayda bir ele alıyoruz.

Kasımda ağustos sonu itibariyle elde edilen sonuçları değerlendirmiştik. Cari işlemler dengesinde yıl sonu için 3.5-4 milyar dolar civarında fazla öngördük.

Eylül ve ekim ayları beklentilerimizle tutarlı çıktı. Ana eğilimlerde bir sürpriz ihtimali son derece düşük duruyor. Bu durumda şaşılacak bir taraf yoktur. TL'deki değer kaybının iç pazardaki daralma ile birleşmesi ihracatı artırırken, ithalatı kısıyor. Başka türlü olması mümkün değildi. Genel eğilim böyle. Ama, her zaman olduğu gibi, ayrıntılarda önemli bilgiler gizli. Onları kısaca gözden geçirmek istiyorum.

On aylık ocak-ekim döneminde ihracat yüzde 13 artarak 25.8 milyar dolara ulaşmış. 2001 yılı ihracatı 31 milyar dolar civarında çıkacaktır. Buna karşılık ithalat yüzde 24.5 düşerek 33.7 milyar dolara gerilemiş. 2001 ithalatı 40 milyar doları ancak bulur.

Bu durumda en önemli düzelme dış ticaret açığında görülüyor. Geçen yıl 22 milyar dolar olan dış ticaret açığı bu yıl 8 milyar dolara düşmüş. Arada 14 milyar dolar fark var. Bu sayı tek başına dış dengedeki düzelmeyi açıklıyor.

İlginç bir kalem altın ithalatı. Geçen yıl 1.7 milyar dolar iken bu yıl 0.8 milyar dolara düşmüş. Nedenini biliyoruz. İlkbahar ve yaz aylarında kurdaki belirsizlik altın ithalatını bıçak gibi kesti. Turizm sezonu iyi gidince yaz ortasında tekrar arttı.

Cari işlemler dengesi ocak-ekim döneminde 3.2 milyar dolar fazla vermiş. 2000'de 7.6 milyar dolar açık vardı. İkisini toplayınca 10.8 milyar dolarlık bir düzelme buluyoruz.

Dış ticaret dengesindeki 14 milyar dolarlık iyileşme, artı altın ithalatındaki 0.8 milyar dolar azalma bize 14.8 milyar dolar veriyor. Cari dengedeki fark ise 10.8 milyar dolar. Kaybolan 4 milyar doların peşinden gitmeliyiz.

2001'de turizm sezonu çok iyi geçti. Turizm gelirleri yüzde 8.3 ya da 0.6 milyar dolar artışla 7.4 milyar dolar olmuş. Böylece açıklanması gereken fark 4.6 milyar dolara çıkıyor.

1.1 milyar dolar ek faiz ödemesine gitmiş. Buna karşılık diğer döviz giderleri 1.3 milyar azalmış. Dolayısıyla görünmeyen giderlerde küçük bir düşüş var. Böylece aradaki farkın giderlerden kaynaklanmadığını öğreniyoruz.

Daha önce de yazdık. Kurdaki belirsizlik süresince, görünmeyenler kalemindeki döviz kazançlarının bir bölümü Türkiye'ye getirmedi. 3.6 milyar dolar "diğer gelirler" kaleminde, 1 milyar dolar ise işçi dövizlerinde düşüş var. Zaten ikisini toplayınca yukarıdaki 4.6 milyar doları buluyoruz.

Bunun anlamı nedir? 2001'de cari dengedeki fazla aslında daha yüksektir. Ama kazanılan dövizlerin yurda getirilmesi 2002'ye sarkacaktır. Bu karışıklığı göz önünde tutarak hesap yapmakta yarar vardır.

Net hata noksan
Vatandaşın TL'den dövize yada tersine hareketleri büyük ölçüde "net hata noksan" kalemine yansımaktadır. İlk on ayda "net hata noksan" 4.5 milyar dolar açık vermiştir. En büyük açık 1.4 milyar dolarla ekim ayındadır. Onu 1.2 milyar dolarla Şubat izlemektedir.

Neden ekim? 11 Eylül'ün esas etkisi ekimede hissedildi. Dolar 1.67 milyon TL'ye çıktı. Şunu söyleyebiliriz. Cari dengeden gelen döviz tümü ile vatandaş tarafından satın alınmıştır.

Bir bölümünü kazananlar yurt dışında tutmuştur. Diğeri içeri geldikten sonra alınmıştır. Aralıktan itibaren, özellikle ocakta "net hata noksan" kaleminin artıya geçmesini bekliyoruz.

Özetle, dış dengede sürpriz yoktur. Cari denge 2002'de de fazla vermeye devam edecektir. Bilginize sunarım.