Karşılıklı-lık
Öğrencilerinden biri Konfüçyüs'e sordu: "Üstat, sık sık seçkinin karşılıklı davranması gerektiğini söylüyorsunuz. Biraz açar mısınız?"
Konfüçyüs cevap verdi: "Seçkin insan üç alanda karşılıklı davranmaktan vazgeçmemelidir. İnsanın bir efendisi varsa ve ona doğru dürüst hizmet vermiyor, buna karşılık kendi hizmetçisinden hizmet bekliyorsa karşılıklılık ilkesini çiğniyordur.
Kim ki atasına, anasına gereken saygıyı göstermiyor, buna karşılık kendi oğullarından saygı bekliyorsa o da karşılıklılık kuralına aykırı davranıyordur.
Bir insan ki, saymadığı bir ağabeyi vardır, ama küçük kardeşinden tam itaat bekler, o da karşılıklı davranamıyordur. Seçkin insan hep karşılıklı davranış ilkesine uyar."
Öğrencisi sordu: " Seçkin insanın, karşılıklı davranma kuralı dışında başka hangi kurallara tam olarak uyması gerekir?"
Konfüçyüs cevap verdi: "Seçkin insan, gözden hiçbir zaman uzak tutulmaması gereken üç temel bilgiye sahiptir. Bunlar şunlardır:
Kim gençliğinde öğrenmezse, yaşlılıkta hiçbir bilgisi olamaz. Kim yaşlılığında öğretmezse, ölümünden sonra hiçbir anı bırakmaz. Kim hali vakti yerindeyken kimseye bir şey vermezse, yoksulluğunda yardım edecek kimse olmaz.
Seçkin kişi gençliğinde yetişkin olacağı zamanı, yaşlanacağı zamanı düşünür ve onun için daha çok öğrenmeye çalışır. Yaşlılıkta öleceği zamanı düşünür ve kendini öğretmeye verir. Hali vakti yerindeyken yoksulluğu hiç aklından çıkarmaz ve her fırsatta yoksullara iyilik eder."
Öğrencisi adamlığın ne olduğunu sordu. Konfüçyüs şöyle dedi:
"En kısa anlatımıyla adamlık, kendi kendini yenmek ve güzelliğin kanunlarına yöneltmektir. İnsan, adamlığa böyle yönelir. Adamlığa erişmek her insanın kendi elindedir, asla başkalarının elinde değildir."
Öğrencisi, bunun ayrıntılarını açıklamasını istedi. Üstat şu cevabı verdi:
"Güzellik kanununa uymayan hiçbir şeye bakmam... Güzellik kanununa uymayan hiçbir şeyi dinlemem... Güzellik kanununa uymayan hiçbir sözü söylemem... Güzellik amacına uygun olmayan hiçbir şeyi yapmam..."
Öğrencisi de şöyle dedi: "Kendimi ne kadar zayıf hissetsem de, ben de bu sözlerinize uygun davranmaya çalışacağım..."
