Bir banka daha Toprak oldu

BDDK, Halis Toprak'a ait Toprakbank'a el koyarken gerekçeyi şöyle açıkladı: Bankanın kaynakları hakim hissedarlara kullandırıldı. Zararı özkaynaklarını aştı
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu(BDDK) Toprakbank'a el koydu. Kurum, mali yapısını güçlendirmek için gerekli tedbirleri almayan bankanın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kapsamına alındığını bildirdi. BDDK, bankaya el koyma nedenini şöyle açıkladı:

"Bankalar Kanunu kapsamında verilen talimatlara rağmen gerekli tedbirleri almaması, kaynaklarını, bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye atacak biçimde hissedarlarının oluşturduğu sermaye grubuna aktarması, zararının özkaynaklarını aşarak yabancı kaynaklara sirayet etmesi, mali bünyesindeki zaafiyet sonucu faaliyetini sürdürmesi, mevduat sahiplerinin haklarını ve mali sistemin güven ve istikrarını tehlikeye düşürmesi nedeniyle, Bankalar Kanunu'nun 3 ve 4 numaralı fıkralarına istinaden Toprakbank'ın yönetim ve denetimi Fon'a devredildi."

Açıklamada, tüm mevduatların garanti altında bulunduğu ifade edilerek, "Mevduat sahiplerinin tasarruflarını vadesinden önce bozdurmasına gerek yoktur" denildi. BDDK, bankanın eski sahibi Toprak Grubu'na bağlı sınai ve ticari işletmelerin de faaliyetlerini sürdürmesi için gerekli önlemlerin alınacağını bildirdi. Bu arada Toprakbank Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanlığı'na Cemalettin Hasdemir atandı.

SÖZÜNÜ YERİNE GETİREMEDİ
30 Eylül itibariyle zararı 122 trilyona ulaşan, özkaynağı eksi 37 trilyona gerileyen Toprakbank'ın sahibi Halis Toprak, bankasının mali yapısını güçlendirmek için BDDK'ya söz veren patronlardan biriydi. Ancak zararını azaltması, istikrar politikasını değiştirmesi ve sermaye takviyesi yapması için süre verilen Toprakbank'ın, mali yapısını düzeltecek ölçüde gelişme kaydedemediği sonucuna varıldı. IMF'ye sunulan son ek niyet mektubunda, özel sermayeli bankaların sermaye yeterlilik rasyosunu yıl sonuna kadar en az yüzde 8 düzeyine getirmeleri, bu mali iyileşmeyi sağlayamayan bankalara yönelik olarak her türlü radikal önlemin alınacağı iletilmişti. Toprakbank'a el koyma kararının bu açık taahhüdün ilk yansıması olduğu bildirildi.

Bankanın 6 aylık bilançosunun inceleyen denetim şirketi de, Toprakbank'ın mali yapısındaki bozulmayı gözler önüne sermişti:

'ÖZKAYNAK ARTIRMALI'
"Toprak Grubu şirketleri bankadan 58.1 trilyonu nakdi, 24 trilyonu da gayri nakdi kredi olmak üzere toplam 82 trilyon lira kredi kullanmıştır. Yine Toprakbank Offshore'dan Toprak Grubu'na kullandırılan orta ve uzun vadeli kredilerin toplamı ise 131.9 milyon dolar ve 135 milyon markı buluyor. Kredilerin anapara, cari ve birikmiş faiz alacakları ödeme planları dahilinde tahsil edilememekte olup, tahsil tarihleri belirsizdir. Özellikle Toprak Grubu'na Toprakbank ve Toprakbank Offshore'dan kullandırılan kredilerin mali yapı üzerinde yaratacağı etkiler nedeniyle bankanın bankacılık faaliyetlerini sürdürebilmesinin, ancak özkaynaklarını güçlendirmesi ile mümkün olabileceği kanaatindeyiz."

Toprakbank şimdiye kadar Fon kapsamına alınan 19'uncu banka oldu. Bu bankaların 6'sı satıldı, 7'si birleştirildi. İkisinin lisansı iptal edildi. Böylece Toprakbank'la birlikte Fon'da kalan banka sayısı 8'e yükseldi. Toprakbank'ın tüm hisselerine el konularak Fon'a devredilmesi, borsazede yatırımcı sayısını 10 bin 434 adet artırdı. Son Takasbank verilerine göre bankanın 6 bin 623 yatırımcısı bulunuyordu. Bu yatırımcıların hisselerinin değeri sıfırlandı. Bankanın yüzde 83 oranında iştiraki olan Toprak Factoring ve Toprak Leasing de İMKB'de işlem görüyor. Toplam 3 bin 811 yatırımcısı bulunan bu iki şirketin sıralarının kapatılması da gündemde.

9 AYLIK ZARARI 122 TRİLYONDU

30 Eylül 2001 (Trilyon TL)
Aktif	1.721
Mevduat	1.568
Özkaynak	-37
Sermaye	45
Zarar	-122
Şube sayısı	165
Personel sayısı	2.481
Kuruluş yılı	1992

d"Boşandığım eşimin ahı tuttu"
Krizde 1 milyar dolar kaybettiğini söyleyen Halis Toprak, bankasına el konulmasına ilginç bir yorum getirdi: "Boşandığım eşim Ayşe Hanım'ın ahı tuttu. Bana 32-33 sene hanımlık yaptı. 10 çocuğumun annesi. Pırlanta gibi evlatlar yetiştirdi. İnsanlar hata yapar, ben de yaptım. Ayşe Hanım'ın yeri farklı. Şimdiki eşim Özlem Hanım da hanımefendidir. Bu konuda çok şanslıymışım.Ayşe Hanım 5 trilyon nafakayı alsaydı alırdı ama almadı. Almaz, tenezzül etmez, zaten zengin kadın. Ama dava açıldı ve teşhir oldum." Bilindiği gibi, boşanmak isteyen Halis Toprak'a kızan eşi 5 trilyonluk dava açmış ve 4 yıl süren hukuk savaşını kazanmıştı.

Bu kadar fabrika benim neyime?
Halis Toprak, bankasına el konmadan önce yaptığı açıklamada şu pişmanlığını dile getiriyordu: Benim 23 fabrika neyime? Bir fabrikam olsaydı yeterdi. Kârını alır yüzde 100 faizle Hazine Bonosu'na yatırır, alacağım milyonlarca dolarla dünyanın en refah ülkesinde yaşardım. Hiç değilse ağır ithamlara da maruz kalmazdım.Borcum falan da olmazdı. Bugün bu yolu seçenler akıllı, üretim yapanlar akılsız.

'Ez te hezdekım' dedi okkalı bir tokat yedi
Toprak Topluluğu'nun sahibi Halis Toprak'ın öyküsü tam bir yoktan var etmeler manzumesi. İşe beş parasız Lice'de başlayan ve hiçbir destek görmeden 20 yaşında İstanbul'un sayılı işadamları arasına giren Halis Toprak, şimdi yatırım şampiyonlarından biri. Merdivenin ilk basamaklarını tırmanırken yaşadıkları ise "hayatım roman" dedirtecek gibi...

1938'de Lice'de doğar. Daha 6 yaşında varmadan, babası Diyarbakır'da uzak bir köyde hocaya bırakır. O zamanlar öyledir, ilkokul yoktur. Kendisi gibi yoksul çocuklarla 7 yıl boyunca hocanın yanında kalır. Kur'an okumayı, namaz kılmayı öğrenir. En çok da yoksulluğu. İşte iki hatıra:

"Yemek azdı, yetmezdi. Çoğu gün doymazdım. Bir gün yine açım, aranıyorum. Baktım bir nar ağacı. Topladım yedim, topladım yedim... O kadar çok yemişim ki, bir an gözlerim karardı... Bayılmışım. Gözümü açtım, yataktayım, başucumda babam ve hocam..."

"8 yaşlarındaydım. Muhtarın kızı vardı. 16-17 yaşlarında güzel bir kızdı. Hayrandım. Bir gün cesaretimi topladım, Kürtçe 'Ez te hezdekım', yani seni seviyorum dedim. Bir baktım babası şikayete geliyor. O gece hoca döver diye bir ağacın dibinde yattım. Ama açım. Mecbur döndüm. Hiç unutmam, hoca iki okkalı tokat patlattı..."

Yıllar böyle geçer... 12 yaşındayken babası hocadan alır manifaturacı dükkanına getirir. Toprak çalışmaya başlar, ama ne çalışmak. "Öyle eve gitmek falan yok. Tezgahın üstünde yatardım. O günlerde annem benim için hep dua ederdi. Babam da '8 kardeşi daha var. Biraz da onlara dua et" derdi. Tabii o günler zordu. İmkansız günlerdi. Annem çay yapardı. Bana ancak yarım bardak düşerdi."

"İşadamı olacağım" diye yola çıktığında ise ona en büyük desteği veren bir Tarsuslu tüccar olur. Yıl 1958... Sakıp Sabancı, kendisinden mal isteyen 20 yaşındaki Toprak'ın güvenilir olup olmadığını sormak için Tarsuslu ünlü tüccar Celal Bey'i arar. "Nasıldır?" diye sorar. O da "Onu tanımayan ya iki gözden kör olacak ya da iki kulaktan sağır. O bütün İstanbul'u karıştırdı. Ne kadar mal verirsen ver. Birşey olmaz" diyerek kefil olur. Ve Toprak, beş parasız başladığı iş hayatında kısa sürede büyük başarılara imza atar.

VEFALI İŞADAMI
Aslında o babasının manifaturacı dükkanında başladığı iş yaşamında, ilk patronundan yani babasından pek de destek görmez. İstanbul'a gitmek istediğinde babası "İstanbul'da adam olamazsın, ancak devlere lokma olursun" diyerek engel olmaya çalışır. Ama, Halis Toprak daha 20 yaşında devlere lokma olmaktansa dev olmayı başarır. Şimdi, Türkiye'nin sayılı holdinglerinden birinin patronu. Düne kadar bir de bankası vardı. Toprak Grubu, seramik, vitray, kağıt, demirdöküm ve sağlık ürünleri gibi üretim kollarında, ticari ve finansal alanlarda büyük yatırımlar yapan, 22 tesis ve 7 bine yaklaşan çalışanı ile Türkiye'nin en atılımcı grubu.

Halis Bey atılımcı yapısının yanısıra çok da vefalı. Cebinde beş kuruşu olmadan ayrıldığı Lice'ye 49 yıl aradan sonra döndüğünde, 4 arkadaşıyla ortak bir yatırıma imza atmaktan kendini alamadı. Ve bir yıl içinde de Diyarbakır'ın en yoksul ilçesi bir mermer fabrikasına kavuştu. Ama Toprak sadece doğduğu yer için değil, Türkiye için de hep daha fazlasını hayal etti...

Mine ŞENOCAKLI