Win-Türkçe
ASCII

GİZLİ DÜZENLEME
Anayasa paketinin 24'üncü maddesi, Anayasa'nın 67'nci maddesine şu fıkrayı ekliyor: "Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz."

Bu düzenlemenin amacı, seçimlere bir yıl kala seçim yasalarının iktidar partilerinin istekleri doğrultusunda yaz boz tahtasına çevrilmesini önlemekti. Ancak koalisyon ortakları, Anayasa Komisyonu'ndan geçen paketin, ilk tur görüşmeleri sırasında paketin yürürlükle ilgili son maddesine bir geçici madde ekleyerek, bu yasağın önümüzdeki ilk genel seçim için askıya alınmasını sağladı. Anayasa değişikliği paketine eklenen geçici madde aynen şöyle: "Bu kanunun 24'üncü maddesi ile Anayasa'nın 67'nci maddesinde son fıkra olarak eklenen hüküm, bu kanunun yürürlüğe girmesinden sonra yapılacak ilk seçimde uygulanmaz."

Buna göre, hükümet ortaklarının seçim yasasında içeriği ne olursa olsun yapacakları bir değişiklik, bir yıl içinde seçim yapılsa bile geçerli olacak. 2 yıl daha seçimi düşünmediklerini açıklayan hükümet ortaklarının, bir yıl içinde seçim ihtimalini dikkate alması kulisleri karıştırdı.

MUHALEFET HABERSİZ
AKP Grup Başkanı Bülent Arınç, paketin yürürlük maddesine eklenen "gizli" düzenleme için SABAH'a "Ya öyle mi? Haberimiz yok. Metni bulup araştıracağım, böyle olmaması lazım" derken, AKP'li Anayasa Komisyonu Üyesi Ertuğrul Yalçınbayır, ilk turda geçen değişiklik metnini okuduktan sonra "Fark etmedim. Haklısınız. Bu maddeye göre, ilk seçim için istisna getiriliyor, seçim yasası değişiklikleri önümüzdeki ilk seçimde uygulanır" diye konuştu. Saadet Partisi Grup Başkanvekili Yasin Hatipoğlu da "gizli" düzenlemeden haberdar olmadıklarını belirtirken, "Bizim tek talebimiz, iktidar partilerinin seçime bir yıl kala seçim kanunlarıyla istediği gibi oynamasını engellemekti" dedi.

DYP Grup Başkanvekili Ali Rıza Gönül ise iktidar partilerinin çıkarlarına uygun seçim yasası değişikliği yapmak ve bunu ilk seçimde yürürlüğe sokmak için pakette ince bir ayar yaptıklarını öne sürdü. Gönül, "Sanıyorum, yüzde 10 olan seçim barajını aşağı çekmeyi düşünüyorlar. Oysa siyasi istikrar için seçim barajını yüzde 10'un altına düşürmek büyük yazık olur" dedi.

İKTİDARIN SAVUNMASI
İktidar sözcüleri ise, "tedbir" aldıklarını söylediler. ANAP'lı Anayasa Komisyonu Başkanı Turhan Tayan, gerekçeyi şöyle açıkladı: "Sayın Cumhurbaşkanı başta olmak üzere herkes seçim ve siyasi partiler kanunlarında değişiklik yapılmasını, daha demokratik hale getirilmesini istiyor. Siz bunları yapar ve ilk seçimde uygulamazsanız ne anlamı olur?"

Tayan, "Hükümet ortakları 1 yıldan önce seçime niyetli değil. Neden bu düzenlemeye ihtiyaç duydunuz?" sorumuza ise "Ya bir yıldan önce seçim olursa!" yanıtını verdi. MHP Grup Başkanvekili İsmail Köse de aynı yorumu yaptı: "Gerekçesi gayet basit. Herkes seçim kanununda değişiklik istiyor. Biz de bunu yapmaya niyetliyiz. Neler yapılır, henüz belli değil. Ama yeni düzenlemelerin ilk seçimde uygulanabilmesi için böyle bir değişikliğe tedbir olarak ihtiyaç duyuldu."

DSP'li Masum Türker ise "Değişiklikte öyle gizli anlamlar yok. Sadece, 1 yıldan önce seçim olursa yapılacak değişikliklerin ilk seçimde uygulanmasını sağlamaktır. Öyle ülke barajıyla falan ilgisi yok" dedi.

İŞTE İKTİDARIN SEÇİM PLANI
SEÇİM BARAJI: Yüzde 10 seçim barajının düşürülmesi gündemde. Ancak hiçbir parti seçimden korktuğu imajı doğmaması için bu teklifi tartışmaya yanaşmak istemiyor. Ortak görüş oluşması halinde, barajın yüzde 7-8 veya 5'e düşürülmesi ihtimali söz konusu.

SEÇİM İTTİFAKI: Ağırlıklı formül, seçim sonrası koalisyon kurmayı hedefleyen partilerin isim ve amblemlerini değiştirmeden ittifakla seçime girmesi. MHP "program ittifakı", ANAP ve DSP "seçim işbirliği" diyor.

TERCİH SİSTEMİ: 1991'de uygulanıp kaldırılan bu modele dönüş gündemde. Seçilecek milletvekili sayısının iki katı aday gösterilmesi, seçmenin ise seçilecek milletvekili sayısından bir fazla tercih yapması planlanıyor.

İKİ TURLU: Hem milletvekili hem belediye başkanlığı seçimleri için düşünülen bu model üzerinde çok sayıda farklı öneriler var. Öne çıkan iki öneriden birincisi, ilk turda salt çoğunluğu sağlayan adayların seçilmesini, aksi halde en çok oyu alan iki adayın ikinci turda yarışmasını, ikinci öneri ise ilk turda salt çoğunluğu sağlayan adayın seçilmesi, aksi halde en çok oyu alan üç adayın veya yüzde 10-15 gibi belirlenecek bir oranı aşan partilerin ikinci turda yarışmasını öngörüyor.

DAR BÖLGE: Daha çok ANAP'ın yasalaşmasını istediği bu düzenleme, tüm Türkiye'nin 550 milletvekili sayısına bölünmesi, her bölgeden bir milletvekili çıkarılmasını hükme bağlıyor.

ÇİFT MECLİS: MHP'nin gündeme taşımayı planladığı bu model, 1980 öncesinde olduğu gibi Parlamento ve Senato gibi çift yapılı bir Meclis modelini içeriyor. Bunun için Anayasa değişikliği gerekiyor. Ortaklar bu konuda uzlaşırsa 2. Anayasa paketine eklenecek. MHP, senatörlük sistemini, bir nevi Türkiye milletvekilliği gibi düşünüyor: Partilerin ihtiyaç duyduğu yetişmiş uzman nitelikteki isimler, bu yılla parlamentoya taşınacak, ayrıca yasalar üzerindeki denetim daha etkin hale getirilmiş olacak.

MİLLETVEKİLİ SAYISI: Parlamento ve Senato şeklindeki iki yapılı modelle birlikte, milletvekili sayısının azaltılması da gündeme gelecek. MHP, parlamentonun 400, senatonun 100 üyeden oluşmasını istiyor. Bu durumda TBMM'deki üye sayısı 50 azalmış olacak. DYP, milletvekili sayısının 450'ye düşürülmesi için Anayasa teklifi verdi. ANAP da 450'ye düşürülmesini istiyor.

ÖNSEÇİM: Milletvekili adaylarının önseçimle belirlenmesi ve ön seçim sisteminin yeniden düzenlenmesi önerisine göre, genel başkanlara sınırlı kontenjan tanınıyor, diğer adaylar ise delegelerin değil partiye kayıtlı tüm üyelerin oylarıyla belirleniyor.

SEÇİM SÜRESİ: 5 yıl olan seçim süresinin 4 yıla indirilmesi düşünülüyor.

Şamil TAYYAR