Yeni ekonomik programla birlikte faiz, döviz ve borsanın yönü de yeniden çizildi. İşte önümüzdeki dönem için paranıza bir rehber...
* Dolar yeniden yükselir mi? Şimdi 1 milyon 150 bin liranın altına indi. Acaba dolar alsam mı?
Eğer programın harfiyen yerine getirileceğine inanıyorsanız, döviz almak çok anlamlı değil. Programda net olarak bir kur hedefi açıklanmadı. Ancak satır aralarında bu yıl ortalama dolar kuru için 1 milyon 190 bin lira gibi bir hesap yapıldığı ortaya çıkıyor. Bundan yola çıkarak, yılsonunda doların 1 milyon 200 ile 1 milyon 250 bin aralığında bir seviyede olacağını söyleyebiliriz. Bu durumda bugünden yılsonuna kadar döviz ancak yüzde 10 civarında artar. Ayrıca özellikle yaz ayları, turizm ve yurtdışında yaşayan Türklerin gelmesi nedeniyle dövizin bollaştığı bir dönemdir. Yani döviz satışı arttığı için kurlarda aşırı bir yükseliş beklenmez. Tercih sizin!
* Paramı gecelik faizde tutuyordum. Ama oranlar yüzde 45-50 civarına kadar düştü. Ne oldu da bu kadar hızlı indi?
Bunun iki nedeni var. Şu anda bankacılık sisteminde çok önemli bir değişim yaşanıyor. Eskiden en yüksek faizi kamu veya Fon bankaları verirdi. Artık bu bankalar piyasadan çekiliyor. Bir süre önce mevduat faizlerini indirdiler. Önceki günden itibaren gecelik repo veya mevduat yapmayı bıraktılar. Bu durumda mevduat pastasının yaklaşık yarısını elinde tutan bu bankalardan diğer bankalara doğru bir akış olacak. Bu eğilim başladı. Diğer bankalar da vadeli mevduat faizlerini indirdi bile!
* Merkez Bankası da faizi indirdi diyorlar...
İşte ikinci önemli neden de bu. Merkez Bankası kısa vadeli faizin adeta bekçisi! Enflasyon, büyüme gibi temel büyüklüklerin tutturulması için kısa vadeli faizler üzerinde çok sıkı kontrol uyguluyor. Örneğin Merkez Bankası önceki gün yüzde 77 olan alt faiz limitini yüzde 75'e indirmişti. Dün de yüzde 70'e çekti. Bu düşüş, bankaların da faizlerini ayarlamasına yol açtı.
* Gecelik faiz daha da iner mi?
Bu programa göre düşmesi gerekli. Hem Merkez Bankası'nın para programında, hem de niyet mektubunun satır aralarında faizlerin düşmesi gerektiği yönünde açık mesaj var. Hazine'nin faiz hedefi de bu yönde.
* Peki ne yapmam gerek? Vadeli mi yatırmalıyım?
Bu bir seçenek. Vadeli faizler dün düştü. Ama yine de gecelik getiriye göre yüksek. Unutmayın ki, gecelik faiz düştüğünde, vadeli faizleri de belli bir oranda aşağıya indirecek.
* Başka seçeneğim yok mu? Mesela Hazine bonosu?...
Bono da alabirsiniz. Hazine her hafta yeni ihale yapıyor. Ama bunların da faizi artık eskisi gibi yüksek değil. Örneğin Salı günü üç aylık bono satıldı. Yıllık faizi yüzde 69.48, dönem getirisi yüzde 17 idi. Dün bono oranları da düştü. Dönem getirisi yüzde 15.80'e, yıllık faizi yüzde 64.30'a indi. Bileşik faiz seviyesi yüzde 82 civarına geriledi. Vadeli mevduatla bono getirisini kıyaslamak gerek.
Hazine'nin 2001 yılı ortalama borçlanma faizi öngörüsü yüzde 81. Yılbaşından itibaren bakıldığında ortalama oran yüzde 127 civarında çıkıyor. Yüzde 81'lik ortalamanın tutması için faizin yılsonuna doğru yüzde 70'in epeyce altına inmesi gerekli.
* Faizler düşüyor. Ama güvenip vadeli de bağlayamıyorum. Ne yapsam?
O zaman adres yatırım fonu. Yatırım fonları ile bir taşla iki kuş vurursunuz. Örneğin hem 4 aylık bono alabilirsiniz, hem de isterseniz paranızı bir iki gün içinde nakde çevirebilirsiniz.
Yatırım fonlarını bir havuz gibi düşünün. İçinde repo, bono olabilir, hisse senedi bile olabilir. Tüm fon müşterilerinin parası toplanır, fonu yöneten kurum tarafından çeşitli enstrümanlara yatırılır. Ama ne tip bir fon aldığınıza dikkat edin. Ne kadar risk almak istediğiniz çok önemli. Diyelim ki, B tipi bono fonu aldınız. O zaman tıpkı elinizde bono varmış gibi bu getiriden faydalanabilirsiniz. Veya A tipi fonlardan birini aldınız. O zaman seçtiğiniz risk tipine göre, borsa yükseldikçe para kazanabilirsiniz. (Ya da düştükçe kaybedersiniz!)
* Hisse senedi alsam?
Mutlaka bir uzmana danışın derim. Çünkü ekonomi henüz krizden çıkmadı. Şirketlerin durumunu bilemeyebilirsiniz. Hangi kağıdı seçeceğiniz konusunda yardım almakta fayda var. Ama şöyle bir gerçek de var. Faizin düşmesi, şirketlerin krizden çıkmasına ve canlanmaya yardım edecek. Dolayısıyla uzun vadeli yatırım için borsa uygun.
* 2000 yılında programa güvenip, dolarlarımı bozdurup, paramı vadeli bağlamıştım. Bu kez programın tutacağına nasıl inanabilirim?
Bu konuda kimse birşey söyleyemez. Bir gözünüzün siyasette, diğer gözünüzün ekonomide olmasında fayda var. Biraz yorucu bir iş ama ne demişler: "Paran varsa, derdin var!"
Magazin
