"Doğu'da kar var"
* Mermer fabrikanız kârlı mı?

Tüm sanayi tesislerim arasında en çok para kazandıran Lice'deki mermer fabrikası. Ürettiğimiz mermeri Japonya, Amerika, Tayvan'a satıyoruz. Hammadde fabrikanın hemen yanında. Nakliye sorunumuz yok. Diğer fabrikalar da çalışmaya başlayınca çok kâr edecek. Neden derseniz, bugün Çukurova ve Ege'de 800 bin ton pamuk üretiliyor. Oysa yalnızca Diyarbakır, Urfa ve Batman'da 1 milyon ton üretiliyor. Biz pamuğu oradan alıp Çerkezköy'e getiriyoruz, kumaş yapıp kumaşın bir kısmını yine Diyarbakır'a gönderiyoruz. Bunun ekonomisi nerede? Ben yağ fabrikası kurdum Lice'ye. Yanında çiğit var. Çiğiti alacaksın yağ yapacaksın, nakliyesi bize kalsa yeter. Suriye, Irak, İran yakın, orada üretip oraya satacaksın. Bunu başarırsak bu bölgeye huzur gelir, göç kesilir, ekonomiye ve eğitime fayda sağlar.

* Bölgenin kalkınması için önerileriniz var mı?

Urfa, Diyarbakır, Mardin ve Tatvan'ı kapsayan Mezopotamya Ovası dünyanın hiç bir yerinde yok. Oranın en büyük güzelliği Fırat, Dicle ve Batman nehirlerinin olması. Dünyada en kıymetli meta bundan sonra su olacak. O ova tarıma dayalı sanayi sektörüyle birleşirse Türkiye dünyanın en güçlü devletlerinden biri olur. Gaziantep otobanı Batman'a kadar uzatılmalı, İran doğalgazı Batman, Diyarbakır, Mardin ve Urfa'dan Ankara'ya ulaştırılmalıdır. Bu üçü yapıldığı takdirde bölgenin kalkınmaması mümkün değil.

* Siz diğer işadamlarına öncülük edecek misiniz?

Zaten fiilen öncülük yapıyorum. Bozöyük'e ilk yatırımımızı yaptığımızda kimse yoktu, şimdi her taraf sanayi tesisiyle dolu. Aynı şey Doğu için de sözkonusu. Özel sektör kâr sektörüdür. Adamlar Çin'e gidiyorlar daha çok para kazanmak için. Biz oradan kâr edince, diğer işadamları da tıpış tıpış gelecek. Ancak devletin de yardımı gerek. Teşvik kanunu çıkarılmalı. Bu çıktığı zaman müteşebbislerin hepsi birden gelecek.

* Yeni ekonomiye bakışınız nedir?

Dünyada kendini kanıtlamış sözü dinlenen ülkeler sanayi ülkeleri. Üretim çok önemli. Ben sanayiye gönül verdim, bundan dönmeyi düşünmüyorum. Benim kafama internet minternet yatmaz. Ne cep telefonu, ne petrol ne enerji işine girerim.

"Çocuklardan damatlara yer kalmadı"
* Üç damadınızı bir süre önce holdingten attığınız doğru mu?

Öyle bir şey yok. Ben damatlarımdan memnunum, damat dedin mi insanın çocuğudur, aynı aile içindeyiz. Benim 10 tane çocuğum var bunların hepsi iş ister. 8 kızımdan 7'si holdinge bağlı şirketler de çalışıyor. İki oğlum var onlar da gelince ister istemez damatlar ikinci planda kaldı. İkinci planda kalınca kendi istekleriyle ayrıldılar. Hepsi kendi işini kurdu. Toprak Ailesi'nde küçük bir olay olunca herkes yazıyor çiziyor. Başkaları neler yapıyor hiç bakmıyorlar. Bütün şirketlerimin başında çocuklarım var. 8 kız çocuğum var biri hariç hepsi çalışıyor. İki oğlum var onlar da çalışıyorlar. Geniş aile olduğumuz için damatlara yer daraldı.

*Holdingin başına ilerde hangi çocuğunuzun geçmesini istiyorsunuz?

Ben Mehmet'i bankaya yerleştirdim. İleride finans grubunun başına geçsin istiyorum. Öteki oğlum Ahmet de benim yerime holdingin başına geçsin istiyorum. Benim de yaşım ilerliyor, çocuklar biraz daha büyüsün, birkaç yıl daha yardımcı olayım. Zaten 3-5 yıl sonra emekli olacağım. Baba yaşıyorken şirketleri devretmek çok daha önemli. Babaları yoktan buralara geldi, merkebin arkasında yükle 12-13 yaşında ağlayarak Diyarbakır'a gider gelirdim. Kimse yardım etmezdi, 2 günlük yolu 5 günde alıyordum. Ülkenin şartları çok ağırdı. Hiç okula gitmedim, A harfini okuyamadım. O üzüntü bende var. Çocuklarımın hepsini Amerika'da Avrupa'da okuttum, 3 lisan, 4 lisan bilen çocuklarım var. Ülkeme yararlı çocuklar yetiştirdim, yararlı işler yaptım.

"Rant ekonomisinin önü kesildi"
* Hükümetin çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

1993'te dış borcumuz 67.3 milyar dolar, fert başına düşen milli gelirimiz 3004 dolardı. 1999 yılı sonunda borcumuz 111.2 milyar doları bulmuş buna karşılık milli gelir 2 bin 878 dolara düşmüştür. Bunun tek sorumlusu rant ekonomisidir. Bu üzücü ancak şaşırtıcı bir tablo değil, rant ekonomisine taviz verirseniz olacak olan budur. Ancak Allah'a şükürler olsun ki hükümetimiz aldığı kararlarla bu rant ekonomisinin önünü kesti. Ama üretim arzu edilen düzeyde gelişemedi, üretim ekonomisine giremedik. Enflasyon önemlidir ancak unutulmamalıdır ki büyüme olmadan aş ve iş bulunmaz. Otomotiv, beyaz eşya ve bunların temel girdisi olan yassı mamullerde kâr rakamları büyük oranda arttı. Bunların dışındaki sanayi sektörünün durumu içler acısı, ağlanacak halde. İnşaat sektörü 1999'da yüzde 12.5 geriledi, bu yılda gerilemeyi sürdürüyor. Korkum bu eğilimin devam etmesi, inşaat sektörü darboğaza girerse diğer sektörler felç olur. İnşaata 135'ten fazla alt ve tali sektör bağlı. Ve inşaat sektöründe 2 milyon kişi çalışıyor.

* Sizce istikrar programı başarılı olacak mı?

Hükümet iktidara gelir gelmez karşısında 6 sorun buldu. Siyasi istikrar, rant ekonomisi, PKK, enflasyon, Doğu ve Güneydoğu'nun kalkınması, müteşebbisin üretimi artırma yönündeki arzusunun azalması. Bugünkü tabloya baktığımızda 57'inci hükümeti tebrik etmemek mümkün değil. Siyasi istikrarı sağladılar, rant ekonomisinin önünü kestiler, enflasyon kontrol altına alındı, düşmeye devam edecek. Hükümet bu konularda başarılı oldu ancak Doğu'nun kalkınmasında bir metre bile yol alamadı. Ben hükümetten başbakan, 2 ekonomi bakanı ve 4 işadamından oluşan bir Ekonomik Kurul kurmasını istiyorum. Üretim değerleri yüksek olan işadamlarından oluşan bu ülke ekonomisinin aleyhine karar alınmasını engeller.

Esin GEDİK