SAPMA NORMAL
Esasında yüzde 36 dolayında bir yıllık enflasyon aşağıdaki nedenler dikkate alındığında bir başarı olarak görülebilir:

* 1999'un son aylarında kamu zamlarının yüksek tutulması ve doların hızlı değer artışı, 2000'in yıllık enflasyonunda yaklaşık 3 puanlık bir artışa neden oldu.

* Büyüme oranının yüzde 7'ye yaklaşacağı, hatta aşacağı göz önüne alındığında, hedeften biraz sapılması normal karşılanabilir. GSMH'daki ve iç talepteki artışın beklenenden hızlı olması yıllık enflasyonda yaklaşık 2 puan dolayında bir artış ortaya çıkardı.

* Enflasyon hedefi belirlendiğinde dolar/mark paritesinin 1.90'da kalacağı tahmin ediliyordu. Oysa parite 2.10'a kadar yükseldi. Bu durumun yıl sonuna kadar enflasyonu 0.5 puan artıracağı tahmin ediliyor.

* Dünya ham petrol fiyatları da yıl boyunca beklenen düzeyin 7-8 dolar üstünde seyretti. Bu eğilim, enflasyonu 2 puan artıracak.

* Temmuz ayındaki aşırı sıcaklar, bazı sebzelerde kökleri yakarak rekolteyi bir miktar düşürdü ve 1 puanlık bir artışa yol açtı.

* Eğitim ve sağlık grubunda fiyatların yüzde 25'in üstünde artırılması da yılın tamamında 0.5 puanlık bir fatura ortaya çıkaracak.

ÖNLEM ŞART
*Yılın ilk 7 ayında mefruşat, mutfak malzemeleri, beyaz eşya, otomobil, dışarıda yemek, ilaç, haberleşme gibi kalemlerde fiyat artış oranlarının genel oranının üstünde olması da enflasyonda hedeften 1 puanlık sapmaya neden olacak.

Tüm bu faktörlerin hedeften toplam 10 puan dolayında bir sapma ortaya çıkaracağı artık kesin gibi. Bu sapmanın bu düzeyde tutulması hatta geriye çekilmesi için aşağıdaki önlemlerin alınması gerekiyor.

* Şimdilik Önal-Toskay-Erçel-Demiralp dörtlüsünün gayretiyle yürütülen enflasyonla mücadeleye Başbakan Ecevit ve koalisyon partileri liderleri, artık tüm siyasi ağırlıklarını koymak zorunda. Heyecan, inanç ve yüksek moral olmadan, enflasyonla mücadelede başarılı olma imkanı yok.

* Özel sektör, düşük düzeylerdeki ithalat girdisi, hammadde ve ücretle üretilen mal ve hizmetlerin, yüksek kar marjları ile satılmasına karşı bir otokontrol sistemi kurulmalı. Bir fiyat izleme komitesinin de son 7 ay ve 1 yıl içinde fiyatlarına yüksek oranda zam yapan sektör ve firmaları tespit edip kamuoyuna açıklaması yararlı olabilir. Bu önlem de yararsız olursa gizli ve kaçak zam yapanlar teşhir edilebilir.

* KİT'ler ve başlıca özel sektör kuruluşları, maliyetlerini düşürecek önlemler almaya zorlanmalı. Enflasyona karşı savaşa katılmak istemeyen sektör ve firmaların ürettikleri ürünlerle ithalat kolaylaşabilir.

Böyle giderse aylara göre enflasyon beklentileri Ağustos tahmini % 2

* Ağustos ayında gıda fiyatları, bugünkü yüksek düzeylerinde sabit kalabilir.

* Giyim-ayakkabıda indirim dönemi devam edecek.

* Eğitim fiyatlarında enflasyonun üstünde olan artış oranı yüzde 40'ı bulacak ve enflasyon oranında 0.6 puanlık bir artışa yol açacak.

* Diğer kalemlerde temmuz ayındaki normal artış oranı devam edecek.

* Aylık oran yüzde 1.8 yüzde 2.2 arasına yükselebilir.

* Bu oranlar, yıllık enflasyonu yüzde 52.6 ile yüzde 53.2 arasına çekecek.

* Güz sebzeleri, süt ürünleri, et ve et ürünleri her yıl olduğu gibi bu yılın eylül ayında da artış eğilimine girecek.

* Giyim grubunda indirim sona erecek ve kış giysileri daha yüksek fiyatlarla vitrine çıkacak.

* Yakacak fiyatlarındaki artış konut-kira grubundaki aylık artışı yüzde 3'ün üstüne çıkaracak.

* Ev eşyası fiyatlarının mevsim gereği biraz gevşemesi bekleniyor.

* Eğitim grubunda da yüzde 10 dolayında artış olabilir.

* Tüm bu fiyat hareketleri eylül ayında yüzde 3.2 ile yüzde 3.6 arasında bir aylık oranın ortaya çıkmasına neden olabilir. Yüzde 4'ün altındaki her oranı bir başarı olarak kabul etmek gerekir.

* Bu oranlar, yıllık enflasyonu yüzde 48.6 ile 49.7 arasına indirecek.

* Gıda ve giysi fiyatlarındaki artış oranları eylül ayından biraz daha yüksek olur.

* Konut-kira grubu da artış eğilimine girebilir.

* Diğer kalemlerde oranların mevsim normallerinde kalması sürpriz olmaz.

* Aylık oran, eylül ayı sonuçları ile aynı düzeyde kalabilir. Bu durumda yıllık oranlar yüzde 44.2 ile 45.9 arasına geriler.

* Kasım ayında yüzde 1.9 ile 2.3 arasındaki oranlar söz konusu olabilir ve yıllık enflasyonu yüzde 41.1 ile yüzde 43.3 arasına indirebilir.

* Olağanüstü bir gelişme ortaya çıkmadığı takdirde tahminimiz aralık ayı içinde yüzde 1.8 ile yüzde 2.2 arasında. Bu oranlar tüketici fiyatlarında yılsonu enflasyonunu yüzde 35.6 ile 38.3 arasına düşürebilir.

FARUK TÜRKOĞLU