Yurtdışında olanın Türkiye'deki gayrimenkulü

Yurtdışında oturma ya da çalışma izni bulunan vatandaşlarımız, Türkiye'de yeni bir gayrimenkul almış olabilecekleri gibi, öteden beri sahip oldukları ev, dükkan, mağaza, arsa ya da arazileri de olabilir. Bu arada, yabancı uyrukluların da "mütekabiliyet (yani karşılıklılık)" anlaşmasına bağlı olarak, Türkiye'de ev almaları mümkün. Bu şu anlama geliyor, örneğin bir Türk vatandaşı, İngiltere, Fransa ya da Almanya'da ev satın alabilmektedir. Aynı şekilde, bir İngiliz, Fransız ya da Alman vatandaşı da "karşılıklılık ilkesi" gereği, Türkiye'de ev satın alabiliyor.

Evin beyanı
Türkiye'de gayrimenkul satın alanların, satın aldıkları yılın son gününe yani 31 Aralık tarihine kadar "emlak vergisi beyannamesi" vermeleri gerekiyor. Örneğin 19 Temmuz 2000 tarihinde Türkiye'de ev alan Almanya'da oturma izni bulunan bir vatandaşımızın, 31 Aralık 2000 tarihine kadar, tapuda gösterilen değeri, emlak (bina) vergisi beyannamesi ile gayrimenkulün bulunduğu yerdeki, ilgili belediyeye beyan etmesi gerekiyor. Emlak vergisinin ise, birinci taksitini Mayıs, ikinci taksiti de Kasım 2001'de ödeyecek.

Yeni alınan gayrimenkulün, geçmiş yıllardan gelen "ödenmemiş emlak vergisi borcu" varsa, bu borçtan yeni alıcı da sorumlu olur. Bu nedenle, ev satın alırken, geçmiş yıllara ait emlak vergisi makbuzlarının bir fotokopisini de almakta yarar var.

Çevre temizlik vergisini yani çöp vergisini ise, gayrimenkul kirada ise "kiracı", değilse mal sahibi ödeyecek.

Gelirlerin beyanı
Gayrimenkullerin kiraya verilmesi halinde, konut ya da işyeri olarak kiralanması özellik taşır. "Konut olarak" kiraya verilen gayrimenkulden 2000 yılında elde edilen kiranın, yıllık 630 milyon lirası "konut kira geliri istisnası" olarak düşüldükten sonra, kalan kısmı Ocak 2001'de, vergi dairesine beyan edilecek. Gayrimenkulünü oğluna, kızına ya da kardeşine konut olarak, kira almadan tahsis edenlerin ise, kira geliri beyan etmeleri gerekmiyor.

Gayrimenkulün "işyeri olarak" kiraya verilmesi halinde, elde edilen kiranın tutarı ne olursa olsun, kira ödemesi stopajı tabi tutulduğu için, beyanname verilmeyecek ve gelir vergisi de ödenmeyecek. Ancak, gayrimenkulünü, işyeri yani dükkan, mağaza veya depo olarak oğluna, kızına, eşine ya da bir başkasına kira almadan tahsis edenlerin "emsal kira bedeli" esasına göre kira geliri beyan etmeleri gerekiyor. Emsal kira bedeli ise, emlak vergisi değerinin yüzde 5'i olarak hesaplanıyor (GVK Md. 73).

Buna göre, gayrimenkulünü konut olarak oğluna kira almadan tahsis eden, kira geliri beyan etmiyor. Ancak, işyeri olarak tahsis eden, kira almadığı halde "emsal kira bedeli" üzerinden, kira geliri beyan etmek zorunda oluyor.