Son olarak Turkcell ile 2000'de çekilen para 5.7 milyar dolara ulaştı. Bu rakam şimdiye kadar şirketlerin hisse senedi yoluyla çektikleri paranın dörtte birine eşit.

Şirketler bu kadar para çekerken fiyat yüksekliklerinden dolayı yabancı yatırımcılar da satışta. Yılbaşında piyasada dolaşan hisse senetlerinin yüzde 52'si yabancılara aitken altı ayda yaptıkları 2.2 milyar dolarlık satışla bu oran yüzde 41'e indi.

* Oyuncuların taktiği - Halka arzların ve yabancı satışlarının karşısında yerli küçük ve büyük oyuncular alıcıydı. Hatta borsa işlem hacminin önemli kısmını gerçekleştiren büyük oyuncular Cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra siyasetin gündem dışı kalacağı, ekonominin yeniden ön plana çıkacağı, Haziran ayının genelde borsa için canlılık ayı olmasından dolayı yüklüce hisse senedi aldılar. Ancak Cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra gündeme Mesut Yılmaz için Yüce Divan olayı getirildi. Haziran ayı Yüce Divan olayının gölgesinde borsada düşüşle geçti. Büyük oyuncular son umut olarak Turcell'in halka arzıyla piyasaya yabancıların gireceğine umut bağladılar. Ancak yabancılar Turkcell hissesi alırken İMKB'deki diğer hisselerde sattılar ve Türkiye'ye yönelik yatırımlarını büyütmediler, sadece kağıt değiştirdiler. Bunun üzerine yerli büyükler daha fazla direnemedi ve satışa geçtiler. Endeks de 15 binden 12 binlere düştü. Her gün yüzde 4-5 gerileyen endeks dün 13 bin puanın altına indi. Dolar bazlı endeks de 2.02'ye geriledi.

* Yüzde 46'lık gerileme - Borsanın bu düzeyi 3.79'a çıktığı 17 Ocak'taki siviyesine göre dolar bazında yüzde 46.7'lik bir gerilemeyi gösteriyor. Yani 6 ayda yarı yarıya yakın bir düşüş. Beşinci büyük çıkışını yaşayan ve 17 Ocak'ta 3.79'luk tarihi rekoruyla buna bir nokta koyan İMKB şimdi bu büyük çıkışın düşüşünü yaşıyor.

* Yatırımcı sayısı katlandı - Her zaman olduğu gibi, küçük yatırımcılar fiyatların önemli ölçüde yükselmesinden sonra borsaya geliyor. 10 Ocak'ta 660 bin olan yatırımcı sayısının Temmuz başında 1 milyon 260 bine ulaşması da, son altı ayda yaklaşık 600 bin yeni yatırımcının geldiğini gösteriyor.

Bu günlerde süren düşüşlerden dolayı da küçük yatırımcı borsadan kaçmak için çıkış yolları arıyor.

* Tatile çıkın - Aracı kurumlardan bazıları bu yatırımcılara tatile çıkmasını tavsiye ediyor. Ekran başındayken veya seans salonundayken yatırımcı ani kararlar verebiliyor, heyecana kapılıyor, panik satışlar yapabiliyor. Tatildeyken de cep telefonuyla arıyorlarmış ancak, telefonda telkin edilmeleri daha kolaymış.

* Yatırımcı arayışta - Borsanın düşüşüyle yeni bir arayışa giren küçük yatırımcı ne yapsın? Kendini nasıl kurtarsın? Bunun için borsanın geçmiş eğilimlerine de baktık. Daha önce yine bu safyalarda yayınlanan grafikleri revize ettik. Küçük yatırımcılar için şöyle bir çıkış yolu bulduk:

1- Satmayın - Çünkü satmak 19 bin endeksten başlayarak 15 binlere kadar satın alınan hisse senetlerinde meydana gelen zararı realize etmektir. Fiyat düşüşlerinden korkmayın. Fiyat hareketleri geçicidir. Borsada işlem gören 300 tane şirket batmayacağına göre, borsa da batmaz. Satış ancak fiyatların yükselişinde gündeme gelebilecek bir olay. Denilebilir ki, 'Madem ki borsa daha da düşecek veya bir süre daha artmayacak, o zaman bugün satarım, yükselişe geçerken alırım, böylece paramı çoğaltırım.' Bu görüş doğrudur. Ancak borsanın dönüşlerini yakalamak öyle kolay değil. Bunu başaramazsınız. Bazen çok ani hareketle üç günde yüzde 30 yükseliyor endeks. Unutmayın ki borsadan gelen zarar yine borsadan çıkar. Yüzde 40 zararı karşılayacak başka bir yatırım aracı yok.

2- Sabredin - Çünkü borsa zaten uzun vadeli bir yatırım alanıdır. Belki son altı ayda girdiniz borsaya. Ama altı ay sermaye piyasası için kısa bir süredir. Bugünlerde büyük oyuncalar tarafından yapılan veya yapılmak zorunda kalınan satışlar likiditeye dönmeye yönelik satışlar.

Üstelik gelinen fiyat düzeyi de, grafikten görülebileceği gibi, 10 Aralık 1999'daki fiyat düzeyi ile aynı. 10 Aralık'ta sadece Merkez Bankası kur programını açıklamıştı. Stand By anlaşması imzalanmamıştı. Bankacılık operasyonu yapılmamıştı. Ekonomide büyüme eksiydi. Faizler yüzde 70'in üzerindeydi. Enflasyon da öyle. 7 ay sonraki Türkiye ekonomisi ise oldukça farklı. İthalat öncülük etse de, büyüme başladı. Üretim artıyor. Faizler yüzde 30'larda. Şirketler daha karlı. Dolayısıyla likidite amaçlı veya yabancıların azalan ilgisi sonucu düşen fiyat düzeylerinden satış yerine sabretmek en doğrusu. Geçmişteki eğilimler bunun bir göstergesi.

Belki borsa bir miktar daha gerileyebilir. Yükseliş için borsanın düşmesi gerekiyorsa, düşsün. Sabır da öyle sonsuzu denk sürecek bir sabır değil. Azami üç yılla sınırlı. Geçmişte borsa ortalama her üç yılda bir büyük patlama yaşamış. En yüksek noktadan da hisse senedi alsanız, sabrederseniz bir sonraki patlamayı yakalarsınız. Yeterince kara geçtiğinizde satarsınız.

3- Fiyatlar daha da düşerse alın: Fiyat düşüşlerini bir fırsat bilin. Eğer paranız varsa, düşen fiyat düzeylerinden hisse senedi almaya devam edin. Alım için ille de fiyatların en düşük olduğu düzeyi bulmaya çalışmayın. Böyle bir anı yakalarsanız bilin ki, bu büyük bir başarı veya şanstır.

4- Seçiminizi iyi yapın - Alım yaparken dedikoduyla veya tüyoyla hareket etmeyin. Hisse senetlerinizi de değiştirmeniz gerekebilir. Bu durumlarda aracı kuruma danışarak, profesyonellerin tavsiyeleriyle hareket etmek en ideali.

5- Koyun olmayın - Hem satış zamanlamasını yapmak, hem düşen fiyatlardan hisse senedi almak ve yükseldiğinde satmak için, birilerinin peşinden giden eğilimi ifade eden "koyun eğilimi" ne kapılmayın. Borsada kazandıracak objektif kurallara uyun. Büyük oyuncuların veya spekülatörlerin peşinden gitmeyin. Giderseniz, er geç onların tuzağına düşmüş olursunuz.

Sonuç - "Sabreyle işine hayır gelsin başına"