S A B A H O N L I N E 01.04.2000

Şu an 1 Nisan 2000 - Cumartesi tarihli sabah.com.tr'yi okumaktasınız.
Bugüne ait sabah.com.tr içeriği için tıklayın »

kapat

01.04.2000

Anasayfa

Win-Turkce US-Ascii

Tarihi küçülme: % 6.4
Ekonomi 2.Dünya Savaşı sonrasındaki en kötü yılını 1999'da geride bıraktı. Milli gelir DPT'nin tahmininin de üzerinde yüzde 6.4 daraldı.

GSMH, 204.6 milyar dolardan 187.3 milyara indi. Kişi başına gelir yüzde 10.3 geriledi ve 2.878 dolara düştü. Bu rakam 1990'ın sadece yüzde 7 üzerinde.

Önce global kriz, ardından Rusya krizi derken üzerine bir seçim, altı ay süreyle yeni hükümet arayışları ve sonunda bir deprem de yaşayınca ekonomi 1999'da çöktü. Dün açıklanan rakamlar, DPT'nin ve diğer kuruluşların tahminlerinin ötesinde milli gelirin yüzde 6.4 azaldığını ortaya koydu. Sabah Ekonomi milli gelirdeki küçülmeyi yüzde 4.5-5 arasında tahmin etmişti. Bu rakam 2. Dünya Savaşı sonrasının en kötü rakamı. Türkiye ekonomisi 55 yılda hiç bu kadar küçülmedi. Yandaki tablodan da izlenebileceği gibi, Cumhuriyet'in yokluk yıllarında ve 2. Dünya Savaşı sırasında yüzde 15'lere varan ekonomik küçülmeler meydana gelmişti.

DİE'nin dün açıkladığı verilere göre, Türkiye'nin milli geliri 1999'da 204.4 milyar dolardan 187.3 milyar dolara indi. Bu tam olarak bir yılda 17.3 milyar dolarlık yoksullaşma demek.

Kişi başına milli gelir doların artışından dolayı daha da fazla geriledi. 1998 yılındaki 3.224 dolarlık kişi başına gelir 1999 yılında 2.878 dolara indi. Kişi başına gelir yüzde 10.73 oranında geriledi.

Kişi başına gelir açısından yeniden 2 binli rakamlara inilmesiyle Türkiye 1990'lı yıllarda kayda değer bir artış sağlayamamış oldu. 1990 yılında 2.682 dolar olan kişi başına gelir 10 yılda sadece 196 dolar ve yüzde 7 arttı.

DİE, GSMH'nın cari fiyatlarla 78 katrilyon 242 trilyon 496 milyar lira (187 milyar 371 milyon dolar) indiğini açıkladı. Bu bir önceki yıla göre yüzde 6.4 azalmayı işaret ediyor. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ise yüzde 5 oranında azaldı. Yılın dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre GSMH yüzde 6.1, GSYİH yüzde 3.4 geriledi.

Kişi başına gelirde 10 yıl geriye gittik

Yıl ($)

1990 2.682

1991 2.621

1992 2.708

1993 3.004

1994 2.184

1995 2.759

1996 2.928

1997 3.079

1998 3.224

1999 2.878

Cumhuriyet döneminde yıllar itibariyle büyüme

Büyüme Büyüme Büyüme

Yıllar oranı Yıllar oranı Yıllar oranı
1924 14.9 1950 9.4 1975 6.1

1925 12.8 1951 12.8 1976 9.0

1926 18.2 1952 11.9 1977 3.0

1927 -12.8 1953 11.2 1978 1.2

1928 11.0 1954 -3.0 1979 -0.5

1929 21.6 1955 7.9 1980 -2.8

1930 2.2 1956 3.2 1981 4.8

1931 8.7 1957 7.8 1982 3.1

1932 -10.7 1958 4.5 1983 4.2

1933 15.8 1959 4.1 1984 7.1

1934 6.0 1960 3.4 1985 4.3

1935 -3.0 1961 2.0 1986 6.8

1936 23.2 1962 6.2 1987 9.5

1937 1.5 1963 9.7 1988 1.5

1938 9.5 1964 4.1 1989 1.6

1939 6.5 1965 3.1 1990 9.4

1940 -4.9 1966 12.0 1991 0.3

1941 -10.3 1967 4.2 1992 6.4

1942 5.6 1968 6.7 1993 8.1

1943 -9.8 1969 4.3 1994 -6.1

1944 -5.1 1970 4.4 1995 8.0

1945 -15.3 1971 7.0 1996 7.1

1946 31.9 1972 9.2 1997 8.3

1947 4.2 1973 4.9 1998 3.8

1948 4.2 1974 3.3 1999 -6.4

1949 -5.0

Devlet harcadı özel sektör kıstı
Talepteki daralma açıklanan 99 yılı milli gelir rakamlarıyla ortaya çıktı. Özel sektör tüketim harcamaları geçen yıl yüzde 3.1 oranında azaldı. Kamu kesimi harcamaları ise 1998 yılına göre yüzde 6.5 arttı. Sabit sermaye oluşumunun yüzde 16 gibi yüksek bir oranda azaldığı yılda, ithalatta yüzde 7, ihracatta da yüzde 3.7 daralma yaşandı. Yılın son çeyreğinde özel sektör harcamalarındaki daralma yüzde 1.9'a indi. Bir önceki çeyrekte bu oran yüzde 2.9 küçülme olarak gerçekleşmişti. Kamu harcamaları ise üçüncü çeyrekte yüzde 9 oranında artmıştı. Devletin harcamaları son çeyreğe gelince azaldı.

Tüketim yüzde 3 daraldı

99/1 99/2 99/3 99/4 toplam

Özel tüketim harcamaları -6.3 -0.9 -2.9 -1.9 -3.1

Devletin tüketim harcamaları 10.4 2.1 9.1 5.7 6.5

Gayri Safi Sabit Sermaye Olu -19.5 -16.2 -14.3 -14.6 -16.0

Mal ve Hizmet İhracatı -8.1 -10.2 -10.6 1.2 -7.0

Mal ve hizmet ithalatı -16.6 -0.9 -2.1 5.2 -3.7

2000'de canlanma sinyalleri
0Geçen yıl en büyük daralma inşaat sektöründe yaşandı. Sanayi sektörü yüzde 5 daralırken, tek büyüyen sektör yüzde 3.8 ile mali sektör oldu

1999 yılında tarihinin savaş yılları hariç en büyük daralmasını yaşayan Türkiye ekonomisi, 2000'le birlikte canlanma sinyallerini de veriyor. Beyana dayanan KDV ve ihtalat vergilerindeki olaganüstü artış, bu kıpırdanmanın veriye dayalı sinyallerini oluşturuyor.

- Aylık olarak yayımlanan bütçe gelirleri kalemlerinde Ocak ve Şubat aylarında kümülatif olarak ithalden alınan KDV'nin nominal olarak yüzde 153, reel olarak da yüzde 49 arttığını gösteriyor. Merkez Bankası tarafından kontrolünü ve TL'nin değer kazanmasına paralel artan ithalat, aynı zamanda da ekonomik aktiviteye de işaret ediyor. Bu kalemin yanı sıra dün açıklanan 1999 yılı 4. çeyrekteki ithalat vergisindeki yüzde 12.8'lik artış, ithalatın geçen yılın son üç aylık döneminden itibaren başladığını gösteriyor. Ocak ve Şubat aylarında iç piyasadaki ekonomik gelişenin habercisi "Beyana dayanan KDV" kaleminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 105 artış gerçekleşti. Reel olarak artış da yüzde 22 oldu.

Hangi sektör ne kadar daraldı?

Sektörler 99/1 99/2 99/3 99/4 Toplam

Tarım -5.0 -4.7 -3.2 -8.3 -4.6

Sanayi -9.8 0.8 -8.3 -2.6 -5.0

İnşaat -10.5 -11.5 -12.9 -15.2 -12.7

Ticaret -13.2 -4.1 -9.3 -0.7 -6.8

Ulaştırma -7.5 1.1 -2.4 -7.4 -4.0

Mali 7.8 7.5 2.5 3.8 5.3

Konut 2.0 2.1 1.0 -0.8 1.1

Serbest Meslek -8.5 -0.8 -5.8 -4.2 -4.8

Devlet Hizmet. 7.8 0.7 0.8 2.0 2.7

Kar Amacı Olmayan K. 1.9 0.8 2.3 5.0 2.5

İthalat Vergisi -21.6 -4.7 -6.0 12.8 -5.7

GSYİH -9.1 -1.7 -6.0 -3.4 -5.0

GSMH -8.7 -3.2 -7.4 -6.1 -6.4