Nerede yanıldık?

Ocak enflasyon sayıları Perşembe günü yayınlandı. Aynı gün çıkan yazımızda biz de enflasyon tahminlerimizi vermiştik. Tüketici fiyatlarını çok küçük bir farkla tutturmuşuz. Yüzde 4.7 bekliyorduk 4.9 çıktı. Fena değil.

Buna karşılık toptan eşya tahminimiz tam bir fiyasko. Yüzde 4 dedik 5.8 çıktı. Yarı yarıya bir yanılgıyı laf kalabalığı ile geçiştirmek olmaz. Hatamızı kabul edip okuyucudan özür diliyoruz.

Fıkrayı tekrar hatırlatalım. "İktisatçı, dünkü tahmininin bugün niye çıkmadığını yarın size çok güzel açıklayan kişidir". Bu sefer o bile zor duruyor. Bu kadar büyük bir hatayı nasıl tefsir edeceğiz?

Velhasıl çok mutsuzum. Bizim mesleğin en temel çelişkilerinden biri böyle durumlarda ortaya çıkar. Sayı ekonomi için kötü de çıksa, iktisatçı doğru öngörmüşse keyiflidir. Ekonomi için iyi de olsa kendi tahmini yanlış çıkarsa canı sıkılır.

Bu kez değneğin iki ucu da pis. Toptan eşya enflasyonun bu kadar yüksek çıkması enflasyonla mücadele programı için tatsız bir başlangıç. Üstelik biz de bu durumu öngörememişiz. Gel de mutsuz olma...

KABAHAT KİMDE?
Böyle durumlarda içgüdüsel tepki kabahati başkasına atmaktır. Türkiye'de hepimiz bu konuda antremanlı sayılırız. Kimse suçu kendi üstüne almaz. Başkasında bulur. İdeolojik pozisyonlar bu işi kolaylaştırır.

Solcular yüksek enflasyonun özel kesimden kaynaklandığını iddia ederler. Ocak sayılarında bunu destekleyen işaretler var. Özel imalat sanayi fiyat artışına "çekirdek enflasyon" diyoruz. Yüzde 5.8 artmış. Halbuki devlet imalat sanayi fiyat artışı yüzde 3.5'da kalmış.

Toptan eşya endeksinin geneli de aynı yöne işaret ediyor. Özel kesim fiyat artışı yüzde 6.5 iken kamu yüzde 3.9'da kalmış. Endeksi özel kesim zamlarının yükselttiği çok açık.

Liberaller ise enflasyonun nihai nedenini daima kamu kesiminde bulurlar. Onları haklı çıkartacak işaretler de var. Ocak'da devlet sadece yüzde 3.9 ama son 12 aydaki kamu enflasyonu yüzde 119, imalat sanayinde ise yüzde 130.6 olmuş.

Buna göre, devletin 1999'un ikinci yarısında bütçe açığını küçültmek için yaptığı yüksek zamlar Ocak'ta özel kesim maliyetlerini etkilemiş. Yükselen girdi fiyatları enflasyonu arttırmış.

Bir başka boyut daha var. Deprem vergisi adı altında KDV oranları 2 puan yukarı çekildi. Demek ki sadece KDV artışı Ocak'ta normal eğilime iki puan ekliyor. Yanılgıda önemli bir payı olduğunu düşünüyorum.

ŞİMDİ NE OLUR?
Esas soruyu hemen soralım. Ocak TEFE enflasyonunun bu kadar yüksek çıkması enflasyonla mücadele programının başarısını etkiler mi? Bunu mikro düzeyde bir başka soru ile tamamlayabiliriz. 2000 için enflasyon tahminlerimizi değiştirecek miyiz?

Her iki soruya şimdilik "hayır" cevabını veriyoruz. Bir süre beklemek gerekiyor. Şubat ve Mart ayları da yeterli olmayabilir. Şubat'ta kışın ortalamadan daha ağır geçmesi, Mart'ta ise Kurban Bayramı biraz işleri karıştırıyor.

Bence bilmecenin sırrı Nisan ayı enflasyonu yayınlanınca çözülecektir. Daha önce enflasyon tahminlerinde revizyon yapmayı planlamıyorum. Eğer enflasyon oynarsa mutlaka büyüme sayılarını da gözden geçirmek gerekecektir.

Sonuç: Ocak TEFE'deki büyük yanılgıdan dolayı mahçubuz. Bir ders aldık. Artık tahmin yaparken daha dikkatli olacağız.