Eviniz veya dükkanınız kamulaştırılıyor. Verilen bedel ise çok düşük. Yılların birikimiyle yaptığınız eviniz veya dükkanınızı devlete karşı nasıl koruyacaksınız? Devlet memurusunuz. Amirinizin kasıtlı olarak yazdığı olumsuz sicil, kayıtlara geçti. Bu sicil, terfinizi, aldığınız ücreti yani geleceğinizi etkiliyor ve yapılan haksızlığı sineye çekmek istemiyorsunuz. Ne yapacaksınız?
Üniversitede okuyorsunuz, sınavınız iyi geçmişti ama öğretmen geçer not vermedi. Bir yıl daha aynı dersi almak zorunda kalıyorsunuz. Hakkınızı nasıl arayacaksınız?
Belediyeden büfe yapımı için izin aldınız, buna güvenerek adam tuttunuz, malzeme satın aldınız ama izin kaldırıldı. Öğrendiniz ki aslında o bölgede büfe açılması kanunen mümkün değilmiş. Yaptığınız masrafları nasıl tazmin edeceksiniz?
Adınıza bir vergi bildirimi ve cezası geldi. Etiler'deki bir evin emlak vergisi isteniyor. İsim ve soyisim benzerliğinin kurbanı olduğunuzu anladınız. Bunu vergi dairesine nasıl anlatacaksınız?
Kiracısınız, tatildeyken apartmandaki borular patlamış ve evinizi su basmış. Evsahibiniz zararı karşılamak istemiyor. Veya evsahibisiniz, kiracınız evinizi amacına uygun olarak kullanmıyor, işyerine çeviriyor. Kiracıdan nasıl kurtulacaksınız?
Bütün yıl çalışıp iple çektiğiniz tatil, seyahat acentesi yüzünden burnunuzdan geldi. "5 yıldızlı, denize sıfır" diye sattıkları otel 3 yıldızlı ve denize ancak otomobille ulaşılıyor. Üstelik klimalar da çalışmıyor. Kime başvuracak, zararınızı nasıl karşılayacaksınız?
Fabrikada işçisiniz. İşveren aynı işi yaptığınız halde erkek işçiye daha fazla ücret veriyor. Veya işten atıldınız. Çalışma süreniz 2.5 yıl fakat işveren tazminat ödemeye yanaşmıyor. Ne yapacaksınız?
Park halindeki aracınıza çarptılar. Sigorta şirketi aracınızın tamir edilmesini sağladı ancak 2 hafta arabasız kaldınız ve otomobiliniz ikinci elde 'çarpılmış' sınıfına girdiği için zarardasınız.
Birikimlerinizi borsada değerlendiriyorsunuz. Sabah Gazetesi'nin finans sayfalarında parayı teslim ettiğiniz aracı kurum hakkında iflas davası açıldığını okudunuz. Nereye başvuracak, paranızın ne kadarını geri alabileceksiniz?
Siz veya bir yakınınız doktorun yanlış teşhisi nedeniyle mağdur oldu. Zararınızın telafi edilmesini ve bu doktorun başka hastalara da aynı şeyi yapmasını engellemek istiyorsunuz. Kimden yardım alacaksınız?
Bu ve benzer birçok sorunun yanıtını "Hak verilmez, alınır" başlıklı yazılarımızda bulacaksınız.
Turist hakları
Sİze taahhüt edilenler ve standart olarak olması gerekenleri topladınız, size sunulanlardan çıkardınız. Bu işlemin sonunda size sunulanların, size taahhüt edilenlerden eksik ya da ayıplı olduğu ortaya çıkıyorsa turizm tüketicisi olarak haklarınızı kullanabilirsiniz. Haklarınız şunlardır:
Tatili reddetme
Bu hakkı sözleşmenin fesih hakkı olarak da tanımlayabiliriz. Tatil satın alan kişi ile tatil paketini (ürünü) sunan seyahat acentesi arasında bir sözleşme yapılır. Bu sözleşmede özel olarak fesih hakkı belirtilmedikçe tatil (gezi) sözleşmesinin taraflardan birince tek taraflı olarak feshedilmesi mümkün değildir. Ancak her iki tarafın karşılıklı anlaşması sonucunda sözleşme karşılıklı olarak feshedilebilir. Bu durumda taraflar birbirlerine herhangi bir tazminat ödemek zorunda değildir. Satın alınan tatilin önemli bir unsuru eksik ise tüketici eksikliği tespit ettiği anda sözleşmeyi feshederek tatil programını bırakabilir. .
* Sözleşmeyi feshetmek için yapılması gerekenler: Durum, seyahat acentesinin yetkilisine ulaşılamıyorsa, merkeze doğrudan faks ve benzeri yollarla yazılı olarak bildirilir. Eksikliğin derhal giderilememesi halinde, tüketici kendisinin geri gönderilmesini açıkça talep etmeli. Eksiklik nedeniyle sözleşmeyi feshettiğini ve geri dönme isteğini açıkça ve eksikliği tespit ettiği anda derhal bildirmeyen tüketici, eksiklik ne olursa olsun tur bedelinin tamamını tazminat olarak geri isteyemez. Bu isteğini derhal bildirmeyen tüketicinin eksiklik nedeniyle kendisine uygun bir tazminatın ödenmesini talep hakkı vardır.
* Eksiklik veya hata varsa giderilmesini isteme: Yapılacak ilk iş eksikliği ya da ayıbı seyahat acentesi yetkilisine bildirmektir. Tutanak eksiklik ve ayıbı gören kişilerce imzalanır ve eksiklikten zarar görmüş kişilere verilir. Tur bitti, elinizde tutanağınızla ülkenize veya evinize döndünüz. Yapılacak ilk iş acenteyle temasa geçmektir. Acenteniz turu satın aldığınız şirkettir.
Şikayeti yazılı iletin
Seyahat acentesine şikayetinizi yazılı olarak iletin. Acente ile anlaşmaya vardığınızda, anlaşma koşullarını yazıp imzalamalarını isteyin. Anlaşamadıysanız haklılığınızı kanıtlayacak belgeleri edinin. Bu belgeler satın aldığınız ürünün özelliklerini gösteren broşür, katalog, makbuz ve satış sözleşmesi veya hepsi olabilir. Bir dilekçe ile seyahat acentelerinin üye olduğu TÜRSAB'a yapacağınız başvuru sizi sonuca götürür.
Zarara karşı tazminat
Seyahat acentesi nedeniyle zararınız sözkonusu ise tazminat talep edebilirsiniz. TÜRSAB Tahkim Kurulu'na tazminat talebiyle ilgili davanızı hiçbir masraf yapmadan açabilirsiniz. Oluşturulacak hakem heyetinde bilirkişiler ve hukukçular yer alır.
BAŞVURU İÇİN ADRESLER
1-TÜRSAB: Seyahat acentelerinin üye olduğu Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) başvurularınızı 3 açıdan ele alır:
* Acentenin sunduğunuz belgelerden meslek ilkelerine aykırı davrandığına ilişkin iddialar söz konusu ise TÜRSAB Yönetimi'nce Disiplin Kurulu'na sevkedilir.
*Talebiniz doğrultusunda acentenin size sunduğu eksik hizmet karşılığında tazminat için sorunu çözüme kavuştursun diye Tahkim Kurulu işlemleri başlatılır. Davanız 2 ay gibi bir sürede sonuçlandırılır.
*Talebiniz tazminat içermiyor, ancak uygulama hataları tespiti isteniyorsa sorun, kısa adı TOAR olan Tüketici-Otel-Acente-Rehber İlişkileri Komitesi'ne havale edilir.
* TÜRSAB Merkez: Tel: 0212 259 84 04, Faks: 0212 259 06 56
2- Turizm Bakanlığı İşletmeler Genel Müdürlüğü: İşletmelerle ilgili şikayetleri değerlendirir. Bakanlık, 2634 sayılı yasaya göre ceza verme yetkisine sahiptir. Otelde tespit edilen kusurun niteliğine göre uyarı ve para cezası verilebilir. Ayrıca otelin Turizm Bakanlığı'ndan aldığı belge de iptal edilebilir.
*İşletmeler Genel Müdürlüğü: Tel: 0312 221 23 01, Faks: 0312 222 77 61
Şikayetinizi Meclis'e bildirin!
VatandaŞlar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetlerini yetkili makamlara ve TBMM'ye yazı ile bildirme hakkına sahiptir. Bu Anayasa'dan doğan bir haktır. TBMM ve İdare, bu başvurunuza yazılı cevap vermek zorundadır. Fakat şikayet veya ihbarda isim, imza ve adres bulunmazsa işleme konmaz.
Şikayet, dilek ve ihbarlarınızı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı-Ankara adresine yapabileceğiniz gibi 0-312- 418 49 77 nolu faksla da iletebilirsiniz.
Kanunları idare uygular. Bunun için emirler verir, yönetmelikler yapar; alınan kararları yerine getirir, yol yapar, bina yıkar, tedavi eder vs. Bütün bu işlem ve eylemlerde herhangi bir kişinin kullanamayacağı bir güç kullanır. Buna Kamu Gücü denir.
Devlet de hata yapar
Kamu yararı çoğunluğun yararıdır. Örneğin; herkesin yararlanacağı bir yolun açılabilmesi için bazı kişilerin arsaları ve üzerindeki binalar kamulaştırılabilir.
İdare, verdiği kararların yanlış olduğunu anlarsa geri alabilir. Vatandaşların o işleme karşı açacakları dava süresi 60 gündür. Fakat idarenin yanlış işlemine, o işlemden yararlanan kişinin kasıtlı davranış ve hilesi yol açmışsa bu yanlış işlem 60 günü geçmiş olsa da geri alınabilir.
Evinizi kamulaştırıyor
Eviniz, dükkanınız kamulaştırılmak isteniyor, ne yapabilirsiniz? Kamulaştırma bir taşınmazın bedele dönüştürülerek mal sahibinin elinden alınmasıdır. Karşılıksız kamulaştırma olmaz. Kamulaştırma bildirimini alan kişi, 30 gün içinde kamulaştırma iptalini isteyebilir. Kamulaştırma, örneğin yetkili makamlar tarafından yapılmamışsa, bedel usülüne uygun olarak seçilmiş bilirkişilerce belirlenmemişse, imar planına aykırıysa, idarenin elinde kamulaştırılan yere ihtiyaç bırakmayacak başka taşınmazlar varsa iptal edilebilir. Dava idare mahkemelerinde açılmalıdır. Malikler, 30 gün içinde iptal davası açmak yerine aynı süre içinde kamulaştırma bedelinin artırılması için de dava açabilirler. Bu kez davayı asliye mahkemesine açmak gerekir.
Geri alabilirsiniz
Kamulaştırılan yer geri alınabilir mi? İdare, kamulaştırdığı malı olduğu gibi bırakır ve amaca uygun olarak kamu hizmetine tahsis etmezse kamulaştırma bedelinin kesinleşmesinden itibaren 5 yıl geçince malik veya mirasçıları mallarını geri alabilir. Bunun için 6. yıl bitmeden başvuru yapılmalı, zamanında aldıkları bedel ile aradan geçen zaman süresince işleyen kanuni faiz toplamı idareye geri ödenmelidir. İdare bu başvuruyu reddederse dava açmak gerekir.
Evinizi yıkıyorlar
Evinizin, dükkanınızın yıkılmasına karar verilmiş, ne yapabilirsiniz? Yıktırım kararı birkaç sebebe dayanabilir. Bunlardan ilki; binanın izinsiz yani ruhsatsız olmasıdır. İkincisi de; yapının projesine ve ruhsata aykırı yapılması veya aykırı kısımlarının bulunmasıdır. Öncelikle yapı mühürlenerek durdurulur ve yapı sahibine bildirim yapılır. Bu bildirimden itibaren en çok 1 ay içinde yapı sahibi, yapısını ruhsata uygun hale getirmeli veya ruhsatı yoksa almalı. Bunlar yapıldığı taktirde mühür, belediye veya valilik tarafından kaldırılır. Aksi halde bina yıkılır ve yıktırma masrafını da mal sahibi öder.
Devlet memuruysanız
Olumsuz sicil verilen memur ne yapabilir? Üst üste alınan olumsuz siciller, görevin ya da memurluğun son bulmasına kadar gidebilir. Olumsuz sicil, amir ve üstlerin takdirlerine dayanmakla birlikte bu takdir oldukça sınırlıdır. Kimseye soyut birtakım ifadelerle zaman, yer ve olay belirtmeksizin olumsuz sicil verilmez. Mesela bir memur hakkında 'çalışma arkadaşlarıyla uyum içinde bulunmadığı' nitelemesi yapılmışsa, dikkatsiz, bilgisiz olduğu belirtilmişse, bu niteleme ve belirlemelerin hangi örnek olaylara dayandığı da gösterilmelidir. Aksi halde ilgili memur olumsuz sicilin iptalini mahkemeden istediğinde haklı çıkar ve idare mahkemesi böyle bir sicil işlemini iptal eder.
Sınavda hakkınız yendi
Sınavda başarısız görülen öğrenci ne yapabilir? Uygulamada en çok görülen orta ve yükseköğrenimde yapılan sınavların sonuçlarına ilişkin davalardır. Ama memurluğa giriş, üniversite öğretim üyeliği için doktora ve doçentlik sınavları da zaman zaman dava konusu oluyor. Eğer yönetmelikler idarenin kendi içinde bir itiraz yolu düzenlemişse önce o yola başvurulur. Böyle bir yol yoksa veya itiraz istenilen sonucu vermemişse, idare mahkemesine başvurup iptal davası açılır. Mahkeme bir bilirkişi kurulu oluşturur.
İptal davası nasıl açılır?
İptal davası, idarenin yaptığı bir işlemin hukuk aleminden kaldırılmasını ve sanki hiç böyle bir karar alınmamış gibi sonuç yaratmasını İdare Mahkemesi veya Danıştay'dan istemek için açılan davadır. Bu davanın sonunda karar iptal edilirse o karar hiç alınmamış sayılır.
Bir idari işlemden kim veya kimler rahatsız oluyorsa onlar dava açabilirler. Bu rahatsızlık yani menfaat veya hak ihlali doğrudan ve kişisel olmalıdır. Kimse kendisini ilgilendirmeyen kararların iptali için davacı olamaz. Dernek, meslek kuruluşu, sendika gibi tüzel kişiler, kendilerini ilgilendiren idari kararların iptalini isteyebilirler ama üyelerinin bazılarının menfaat ve haklarını korumak için dava açamazlar.
Zararı tazmin edebilirsiniz
Örneğin; belediyeden büfe yapımı için izin aldınız, adam tuttunuz, malzeme satın aldınız ama izin kaldırıldı. Öğrendiniz ki büfe açılması kanuna göre mümkün değilmiş. Yaptığınız masrafları tazminat olarak isteyebilirsiniz. İptal davasıyla birlikte tazminat talep etmeniz mümkün, ancak bu talebinizi belgelere dayandırmalısınız. Ancak, İdare Mahkemeleri şahit dinlemez. Onun için şahit varsa noter kanalıyla ifadeleri alınıp !belgelenmelidir.
