|
Başbağlamanın dili
Anadolu folklorü üzerine araştırmalar yapan Ekber Yeşilyurt, Türk kadınının başbağlama biçimlerini tuvaline yansıtıyor. Yeşilyurt'un yaptığı araştırmalara göre her başbağlama şekli ayrı bir anlam ifade ederken, takılar da iletişim aracı görevini üstleniyor.
Baş bağlamak, halk deyimlerimize de girmiş bir gelenek olarak asırlardır süregeliyor. "Kızın başını bağlayalım", "Çocukların başını bağladık", "Başlık parasını tamamlarsak, düğün olacak" gibi söylemlere Anadolu'da sıkça rastlanır.
Türkiye'nin batısından doğusuna, kuzeyinden güneyine, hangi yöresine gidersek gidelim, başlık veya başbağlama ortak bir gelenektir. Hatta Anadolu'dan İç Asya'ya kadar başlık vardır. Bu da başını bağlama, başlık alma, başlık parası deyimleriyle günümüze kadar gelmiştir.
Törelere göre başbağlama törenlerle yapılır. Yeni gelinin başlığı, davetli kadın konuklar önünde bağlanır, bazı yörelerde erkek tarafı altınlı başlıkla gelinin başını bağlar; başlık kadının şahsi malı olur. Başlıklardaki altınların yeni kurulan yuvanın ekonomik desteği olması amaçlanır. Sıkıntılı günlerde başlık altınları bozdurulur, durum düzelince kadının başlık altınları yeniden tamamlanır.
Tablolarda kadın başları
Folklor konusunda uzman olan ressam Ekber Yeşilyurt, Türk kadın başları üzerine araştırmalarını resme yansıtıyor. Otantik değerleri bozmadan, gelecek nesillere ışık tutmak amacıyla, özellikle folklor öğelerini tuvaline aktaran Yeşilyurt'un bu konuda 50'ye yakın plaket ve ödülü bulunuyor.
Türk başbağlamaları üzerine araştırmalar yapan Ekber Yeşilyurt'un, yurt içinde ve dışında çeşitli koleksiyonerlerde ve çeşitli müzayedelerde de eserleri yer alıyor.
Başbağlama şekilleri
Ekber Yeşilyurt, başbağlama şekillerini yöre yöre incelemeye kalkarsak bunun sayfalar süreceğini ve Anadolu'da her başbağlama şeklinin ayrı bir anlam ifade ettiğini söylüyor. Özel anlam ifade eden başbağlama biçimlerinden bazıları şunlar: Bebek başbağlaması, çocuk başbağlaması, genç kız başbağlaması, nişanlı kız başbağlaması, gelin başı, kocası gurbette olan kadının başbağlaması, yıllardır evli olan kadının başbağlaması, çocuklu kadın başbağlaması, çocuğu olmayan kadın başbağlaması, kaynanası ile arası açık olan kadının başbağlaması, kocası ile arası açık olan kadının başbağlaması, kaynana başbağlaması, nene başbağlaması...
Takıların dili
Yeşilyurt'un yaptığı araştırmalar, her bağlamaya takılan takıların da ayrı bir dili olduğunu gösteriyor. İletişim araçları bu kadar yaygın değilken, yörede iletişim, başbağlama ile sağlanırmış.
Başına iki dizi altın takan kadın, ailesinin maddi durumunun iyi olduğunu ifade eder. Nazara gelmesin diye mavi boncuk veya mercan takılır; bu kadının güzel olduğunu ifade eder. Başına sim takan kadın, "ben taze gelinim" işaretini verir. Ekber Yeşilyurt, bunun gibi birçok anlam teşkil edecek takılar mevcut olduğunu söylüyor.
Yasemin K. ŞAHİNKAYA
|
Bu sayfa MERKEZ GAZETE DERGİ BASIM YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ile Yöre Elektronik Yayımcılık A.Ş. işbirliğiyle hazırlanmıştır.
|