Salı günü gazetelerin ekonomi sayfalarında tek paragraflık bir haber çıktı. Komşumuz Bulgaristan hakkındaki bu haberin gözünüzden kaçmış olması normaldir. Aslında çok da önemli değildi. Ama sembolik değeri olduğunu söyleyebiliriz.
Bulgaristan'ın para biriminin adı "leva". 1 Temmuz'dan itibaren "leva" üç sıfır attı. Böylece Bulgar levası Alman markına eşitlendi. Daha önce bir markın karşılığı 1000 leva idi. Şimdi bir mark bozduran bir leva alacak.
Bulgar komşularımız Türkiye'yi çok ziyaret ederler. Döviz büfesinde bir leva karşılığında kendilerine Çarşamba günü 222.634 TL veriliyordu. Bugün birkaç yüz lira artmıştır. Birkaç ay sonra 250 bin, sonra 300 bin, seneye 400 bin lira alacaklar.
Aralarında Türkçe bilen de çoktur. Televizyonlarda Türkiye'nin ne kadar büyük ve güçlü bir ülke olduğunu dinleyecekler. Sonra gidip 200 levayı 4,5 milyon liraya değiştirecekler.
Ne düşünecekler acaba? "Madem Türkiye bu kadar büyük ve güçlü, neden bir levaya bu kadar çok para veriliyor?" diye soracaklar sanırım. Eminim kendi aralarında bizim "dandik para" ile alay da edecekler.
Benden size bir bulgar fıkrası. "En kolay nasıl milyoner olunur? Türkiye'ye gidip 10 leva bozdurarak". Ha ha ha...
Bulgaristan'da para kurulu
Komünizmin çökmesinden sonra, diğer pek çok Doğu Avrupa ülkesi gibi, Bulgaristan da ciddi makroekonomik sorunlarla karşı karşıya kaldı. Yüksek enflasyonla tanıştı.
İki defa denenmesine rağmen klasik istikrar çabaları sonuca ulaşamadı. Önce biraz düştükten sonra enflasyon tekrar tehlikeli boyutlara tırmandı. Bu arada, ekonomik aktörler Bulgar parasına olan tüm güvenlerini kaybettiler. Bunun nasıl tezahür ettiğini Türkiye'den çok iyi biliyoruz.
Sonra, 1 Temmuz 1997'de Bulgaristan "para kuruluna" geçti. Merkez Bankası kuru "1000 leva = 1 DM" düzeyinde sabitledi. Sadece döviz karşılığı leva basmayı ve leva getiren herkese bu kurdan döviz vermeyi taahhüt etti. Para kurulu fevkalade başarılı oldu.
Tüketici enflasyonu 1994'de yüzde 122 iken, 1993'de yüzde 33'e düşüp 1996'de tekrar yüzde 311'e çıkmıştı. Mart 1997 sonunda ise yıllık enflasyon yüzde 2040'a ulaşmıştı.
Temmuz'da para kurulunun devreye girmesinden sonra, enflasyon ilk 12 ayda yüzde 13'e ind. 1998 takvim yılında ise yüzde 1'e geriledi.
Ya faizler? Para kurulu öncesi günlerde Bulgar Merkez Bankası gecelik faizleri yüzde 200'lerde seyrederken, Ekim 1998'de yüzde 5.3'e inmiş. Evet; şaşırtıcı ama gerçek. Şu anda Bulgaristan'da enflasyon ve faizler Almanya düzeyinde seyrediyor.
