Ya vergi ya da borçlanma

Seçimden iki ay kadar önce, "Seçim Sonrası Türkiye Ekonomisi" ile ilgili yazımızda, önce seçimlerin yapılmasının, ardından hükümetin kurulmasının daha sonra da güvenoyu almasının bekleneceğini, böylelikle yılın ilk yarısında bir şey yapılamayacağını belirtmiştik.

Bu süreç halen devam ediyor ama öbür yandan ekonominin çarkları da dönmeye devam ediyor. İstikrar programı çerçevesinde, bu yıl 5,5 katrilyon lira da tutulması planlanan "bütçe açığı" daha yılın ilk dört ayında, 3,5 katrilyon lirayı bularak daha şimdiden geçen yılki açığın tamamına ulaştı. Yüzde 52 artış öngörülen giderler, Nisan sonu itibariyle, geçmiş yıla göre yüzde 81,1 artarken, gelirler bütçe hedefinin 10 puan altında gerçekleşti. Özetle, giderlerimiz tahmin edilenin çok üstünde gerçtekleşirken, gelirlerimiz de tahmin edilenin altında oldu.

Evdeki hesap çarşıya uymadı
Faiz dışı fazlalık vermesi öngörülen bütçe tam aksine, faziler hariç, 196 trilyon lira açık verdi. 1999 yılı için öngörülen 8,9 katrilyon liralık faiz harcamalarının 11 katrilyon liraya, 6 katrilyon lira öngörülen personel harcamalarının da 6,9 katrilyon liraya ulaşması bekleniyor.

Özetle, devletin harcamaları artıyor. Buna karşılık en önemli gelir kaynağı olan vergi gelirleri reel anlamda azalıyor, kamunun finansman açığı büyüyor. Herkesin de bildiği gibi, finansman açığının büyümesi iç borçlanma ihtiyacını artırmaktadır. Bunun doğal sonucu olarak da, önümüzdeki günlerde faizler tırmanışa geçecek, döviz fiyatlarındaki artış eğilimi devam edecek...

Vergi gelirleri artar mı?
Vergi gelirleri, maliyetinin yüzde 1 olması, buna karşılık borçlanma yoluyla elde edilen gelirlerin yüzde 100'e, hatta dönemsel olarak yüzde 120-130'lara varabilen faiz maliyetine ulaşması, vergi gelirlerinin önemini net olarak ortaya koymaktadır.

Vergi gelirlerimizin üçte birini, gelir vergisi oluşturmaktadır. Bu verginin taban oranı da 1999'da yüzde 25'ten yüzde 15'e indirilmiş yani yüzde 40 oranında düşürülmüştür. Gelir Vergisi bu yıl reel olarak azalma eğilimindedir. Katma Değer Vergisi de, vergi gelirlerimizin üçte birini oluşturmaktadır. Yaşanılan durgunluk nedeniyle, mal ve hizmet alım satımı yavaşladığından, KDV gelirlerinde de düşme vardır. Şu aşamada, geçici vergi bir umut olarak gözükmektedir. Ancak, bu konuda da fazla hayale kapılmamak gerekiyor. Geçici vergi, önceden de vardı. Yöntem değişti. Yeni getirilen uygulamada, Kazanç sağlanması halinde" üçer aylık dönemler halinde ödenecek. Ekonomideki durgunluk ve daralma, kazancı, dolayısıyla geçici vergiyi de olumsuz yönde etkileyecek.

Gelir Vergisi'nin yaklaşık yüzde 85'inin stopaj yoluyla toplandığı ülkemizde, geçici vergi kalan yüzde 15'lik dilimden alınacaktır. Bu durumda, Gelir Vergisi mükelleflerinden toplanabilecek geçici vergi, stopajın mahsubu sonucu, olsa olsa 100 trilyon lira civarında olabilir. Keşke daha fazla olsa...

Kurumlar Vergisi mükelleflerinden de, stopaj mahsubu sonrası, 200 trilyon lira civarında geçici vergi toplanabilirse çok iyi. Kuşkusuz burada da, ilk üç ayda yaşanılan durgunluk sonucu etkileyebilir. Vergi gelirlerinin artması, ekonomide iç piyasaların canlanmasıyla yakından ilgili. Görüldüğü gibi, ya vergi toplayacağız ya da borç.

Kısa dönemde vergi gelirlerinde reel bir artış beklenmediğine göre, borçlanma, üstelik de yüksek faizle, maalesef tırmanmaya devam edecek..

Not: Dün, ekonomi sayfamızda yazarımız Şükrü Kızılot'un ismi ve fotoğrafı yer almasına karşılık yayınlanan yazı kendine ait değildir. Yazarımızın yazısını yayınlıyor, yaptığımız yanlışlıktan dolayı kendisinden ve okuyucularımızdan özür diliyoruz.