Önce halka arz
Özelleştirme İdaresi de, Tüpraş'ın karlılığını göz önüne alarak öncelikle ikincil halka arz yapılmasını planlıyor. Halen yüzde 4'i halka açık olan şirketin hisselerinin ikincil halka arzı hem yerli hem yabancı yatırımcılara yapılacak. Hisse satışının ardından da Tüpraş'ın İzmit, Kırıkkale ve İzmir rafinerilerinin ayrı gruplara satılması planlanıyor. Batman Rafinerisi'nin ise Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na devri çalışmaları sürüyor. Tabii ki tüm bu stratejilere müstakbel hükümetin 'olur' vermesi gerekiyor. Tüpraş Genel Müdürü Hüsamettin Danış da öncelikli hisse satışının uygun olacağı konusunda ÖİB ile hemfikir. Danış, şirketin hisselerinin kolaylıkla satılabileceğinin altını çiziyor. Özellikle yurtdışındaki oynak petrol fiyatlarının Tüpraş'a ve tüketiciye etkileri konusundaki söyleştiğimiz Danış 'nasıl ki petrol fiyatlarındaki düşüşler bizi olumlu etkiliyorsa, yükselişler de olumsuz etkiliyor' açıklamasını yaptıktan sonra sorularımıza şu yanıtları verdi:

Herkesin konuştuğu otomatik fiyatlandırmayı bir de siz özet olarak anlatabilirmisiniz?
Hesap gayet basit. Yurtdışında oluşan fiyat, o günkü Merkez Bankası kuruyla çarpılıyor. Çıkan rakam bir de 1.03 rakamı ile çarpılıyor. Ortaya çıkan rakam bizim uyguladığımız tavan fiyat oluyor. Marjımız yüzde 3. Örneğin petrol fiyatı 150 dolarken, 160 dolara çıkarsa bu sefer biz yüzde 3'lük marjımızı aştığımız için yeniden aynı işlemi yapıyoruz. Bu durum düşerken de aynı. Fiyat ilk yaptığımız hesabın yüzde 97'si olursa bu sefer yine aynı işlemi yapıyoruz. Bu sefere içerideki fiyatı indiriyoruz. Ancak somut olarak dolar fiyatı arttığı için bu indirimler pek yansımıyor. Ve zaman zaman da AFİF içerisinde oynamalar da oluyor. Bu nedenle de indirimler yansıyamıyor.

Tüpraş açısından fiyat düşüşü ya da yükselişi olumlu ya da olumsuz etki yaratıyor mu?
Uygulamada biz fiyatı 5 gün de bir ayarılıyoruz. Ve de bu ayarlamaların kanunen yayınlanan günlerde olması lazım. Yani tatile gelmemesi gerekiyor. Dolasıyla bu tarihler cumartesi pazara ya da bayram tatiline gelmişse o zaman sarkıyor. Bu nedenle de aradaki gün sayısı bir haftayı buluyor bazen de geçiyor. Bu kadar zaman içerisinde fiyatlar yükseldiğinde yüzde 3'lük marj yüzde 8'leri bile buluyor. Tabi siz fiyatı ayarlayamıyorsunuz. Düşük fiyat üzerinden çalışıyorsunuz ve rafineri çıkış fiyatınız düşük maliyete göre oluşuyor. Oysaki o sırada dünyada fiyatlar yükselmiş. Tabi bunun tersi de söz konusu, fiyatlar düşerken de karlısınız.

Tüpraş'ın mali durumu sizi memnun ediyor mu?
Yılın ilk üç ayında 150 milyon dolara yakın kar açıkladık. 1989'dan beri yatırımlarını yapmak suretiyle kendi modernizasyonunun ve kendi büyümesini yeterli oranda yapmıştır. Şimdi sıra yeni bir rafineri kurmaya gelmiştir. Biz tabi özelleştirme kapsamında olan bir kuruluşuz. Bizim şu anda yaptığımız ve yapmakta olduğumuz yatırımlarımız 1.7 milyar doları buldu. 100 milyon dolarlık da yatırım planlama aşamasında. Şu anda Tüpraş kendi rekabetini kendi yaratıyor. Biz eğer Türkiye'nin ihtiyacını karşılayasaydık o zaman Avrupa'dan ve dünyanın çeşitli yörelerinden Türkiye'ye ürün akardı. Ancak yatırımlarımızla hem kalite olarak, otomatik fiyatlandırmayla da fiyat bazında iyi hizmet sunduğumuz için şu anda böyle bir durum yok. Üstelik otomatik fiyatlandırmaya geçildiği zaman ithalattan alınan Toplu Konut Vergisi de ortadan kaldırıldı. Ama yine de biz pazara hakimiz.

Sınır ticaretinin Tüpraş'a etkisi ne kadardır?
Tabi ki bunun bir etkisi olmuştur. Ancak fazla değil. Ben 1999 yılı içerisinde işlenmesi planlanan ürün miktarımı 98'e göre yüzde 10 artacağını öngörmüşüm. Normalde bu oran yüzde 3'tür. Yani ben herşeye rağmen büyümemi sürdürüyor hatta artırıyorum. O zaman neden başkalarının yaptığı ticareti etkileyeyim. Üstelik o yörenin insanlarını da düşünmek gerekiyor. Bunun yanında Irak'la mütahhit alacakları karşılığında petrol alıyoruz. Devlet buradan vergi geliri elde edecek. Böylelikle oradan gelen ürünü ham petrole çevirdik bunların hepsi olumlu gelişmeler.

Hesabımızı 14.77 dolara göre yaptık
Tüpraş'ın bu yıl içinde petrol fiyatı için ortalama tahmini kaç dolardır?

Biz bu yıl çok güzel bir bütçe yaptık. Ama bu kesinlikle tesadüftür. 1999 yıl ortalaması olarak petrolün varilinin 14.77 dolar olacağını tahmin ederek tüm hesaplarımızı buna göre oluşturduk. Dünyadaki petrol fiyatları üzerine tahmin yapan uluslararası kuruluşlarından biri Ocak sayısında 1999 yılında petrolün varilinin 11 dolar seviyelerinde olacağı tahmin etti. Aynı yayında ancak 2003 yılından itibaren 13 doların üzerine çıkacak şeklinde ibareler bulunuyordu. Bizim bu yılki tahminimiz olan 14.77 dolar belki tesadüfi ancak konjonktüre çok uygundur. Zaten petrol fiyatlarını tahmin etmek biraz falcılıktır. Ama bizim açımızdan en zor dönem atlatılmıştır. Şu anda rahatız.

Zor dönemi nasıl atlattınız?
Petrolün 9 dolardan 16 dolara çıktığı dönemi aslında otomatik fiyat mekanizmasının iyi işlemesi ile atlattık. Bu konuda hükümettin otomatik fiyatlandırmayı titizlikle uyguluyor olması bize son derece büyük bir güç veriyor.

Cüneyt TOROS