Bono ve borsa gözden düştü mevduat yerlinin yeniden baştacı

Dün yabancı yatırımcıların Türkiye'deki portföy yatırımlarına yer vermiştik. 3 Ekim öncesinde yabancılar borsa ve bonodaydı. Eylül sonunda 48 milyar 52 milyon dolara ulaşan yabancıların Türkiye'deki finansal yatırımlarının 26.3 milyar dolarlık bölümü hisse senedinden, 17.1 milyar dolarlık bölümü devlet iç borçlanma senetlerinden oluşuyordu.

Tutum değişikliği
Yabancıların bu yatırım tercihleri karşısında yerliler 2005 yılında genelde bono ve borsadan kaçındılar. Kaçındıkları bir alan daha var. Döviz yatırımları yüzde 18'lik artıştan yüzde 1'lik artışa düştü. Bitişikteki tablodan izlenebileceği gibi, banka dışındaki yerli yatırımcıların geçen yıla göre bu yıl önemli pozisyon değişikliği var. 2004 yılında devlet iç borçlanma senetlerine yaptıkları yatırım yüzde 24 oranında artarken 2005 yılının 9 aylık döneminde bu artış tamamen durdu.
Hisse senetlerine yatırımları da iyice yavaşladı, hatta azaldı. Yüzde 15'lik artış ise borsanın yüzde 33'lük artışından kaynaklandı. Bu değer artışı dikkate alındığında yerlilerin borsa portföyünün azaldığı ortaya çıkar. Nitekim borsadaki payları da yüzde 45 düzeyinden yüzde 35'e indi.
Yatırım fonlarına yönelme de kısmen hız kesmiş görünüyor. Yüzde 25'lik artış yüzde 15'e inmiş durumda. Bunun da yüzde 7'si yani yaklaşık yarısı değer artışından kaynaklanıyor.
Özel finans kurumlarına yönelme ise miktar küçük olmakla birlikte hızlı biçimde sürüyor.

İlk kez yaşanıyor
Yerli tasarruf sahipleri 2005 yılında bonodan ve hisse senedinden kaçarak banka mevduatına yöneldi. Bunu da yerli para cinsinden yaptılar. Lira cinsinden mevduatların artışı 2004'te yüzde 36 iken bu yılın 9 ayında yüzde 26 oldu. Burada, büyük bankalar arasındaki pazar payını artırma rekabeti, mevduata verilen faizi bononun düzeyine çıkardı. Mevduatın getirisinin bonoyla yarıştığı böyle bir durum, iç borçlanma ihalelerinin başladığı 1984 yılından sonra ilk kez yaşanıyor. Bankaların yeniden kredi vermeye başladığı ve mevduat pazarını genişletmeye çalıştıkları bir dönemde mevduat sahibi 21 yıllık aradan sonra yeniden baştacı edildi.

Nedeni ne?
Borsadan kaçınmanın nedenini güvensizlikle açıklayabiliriz. Ama görünürde mevduatın bonoya tercih edilmesini gerektirecek bariz bir getiri farkı yok. Buna karşılık bonodan mevduata geçişin önemli bir nedeni, devlet iç borçlanmasının giderek azaltılması gösterilebilir.
Bir de, iç borçlanmanın vadesinin uzatılmasına karşılık mevduatın kısa vadeli kalması, vatandaşın amaçlarına daha uygun. Türkiye'de üç ayda bir faizini tahsil edip harcamalarını karşılayan ve faiz gelirine bağımlı önemli bir kitle var.
Hazine'nin üçer veya altı ayda bir faiz ödemeli iç borçlanma senetlerinin tutmasının önemli bir nedeni de bu olsa gerek.

Sonuç
"Gerçek yaratıcı, gereksinimdir; o icadın annesidir" Plato