Çalışanların vergi yükü, son yıllarda yeniden artış eğilimine girerken, Türk işçisi, OECD ülkeleri içinde de en çok vergi ödeyenler arasında bulunuyor.
Toplam vergi gelirlerinin yüzde 80'ini oluşturan otomasyonlu vergi dairelerine (Vergi Daireleri Otomasyon Projesi-VEDOP- kapsamındaki daireler) 3 yıllık süreçte verilen muhtasar beyannameler, ücretlilerin vergi yükündeki artışı da gözler önüne serdi.
Beyanname sonuçlarına göre, 2001 yılında asgari ücretlilerden 395 trilyon 141 milyar 839 milyon 550 bin, diğer çalışanlardan da 3 katrilyon 417 trilyon 784 milyar 787 milyon 970 bin lira gelir vergisi kesildi. İşçilerin ödediği toplam vergi de 3 katrilyon 812 trilyon 926 milyar lira olarak gerçekleşti.
2002 yılında ise yine VEDOP'lu vergi dairelerine verilen muhtasar beyannamelerde asgari ücretlilerden 593 trilyon 442 milyar 719 milyon 880 bin lira, diğer çalışanlardan da 4 katrilyon 451 trilyon 317 milyar 813 milyon 640 bin lira gelir vergisi kesildiği anlaşıldı. Bu şekilde 2001 yılındaki muhtasar beyannameler yoluyla tahsil edilen gelir vergisi miktarı da 5 katrilyon 44 trilyon 706.5 milyar lira olarak belirlendi.
2003 yılında ise asgari ücretlilerden yapılan gelir vergisi kesintisi 817 trilyon 415 milyar 220 milyon 740 bin liraya, diğer ücretlilerden yapılan gelir vergisi kesintisi de 5 katrilyon 718 trilyon 344 milyar 902 milyon liraya yükseldi. İşçi ücretlerinden ödenen toplam gelir vergisi de 6 katrilyon 545 trilyon 760 milyar lira oldu.
Böylece 2001 yılında toplam gelir vergisinin yüzde 32.93'ünü üstlenen işçiler, 2002 yılında ülke genelindeki gelir vergisinin yüzde 36.77'sini, 2003 yılında da yüzde 38.37'sini ödemek durumunda kaldı.
OECD'DE DURUM Bu arada OECD verileri de Türkiye'nin işçi ücretlerinde en fazla kesinti yapılan ülkeler arasında yer aldığını ortaya koydu. Çocuksuz ve bekar çalışanlardan kesilen vergi ve sosyal güvenlik primlerini baz alan ortalama vergi rakamlarına göre Türkiye, Almanya, Danimarka, Belçika, İsveç, Hollanda ve Polonya'dan sonra çalışanlardan en çok vergi kesintisi yapılan ülke olarak belirlendi.
OECD verilerine göre, Meksika'da çalışanlar için ortalama vergi oranı yüzde 4.4'de kalırken, bu oran Yunanistan'da yüzde 15.9, İrlanda'da 16.4, Japonya'da 17.4, İspanya'da 18.5, İsviçre'de 21.2, İngiltere'de 24.3, ABD'de de yüzde 24.1 seviyesinde bulunuyor. Çalışanlar için ortalama vergi oranlarında OECD ortalaması yüzde 24.8, Avrupa Birliği ortalaması da yüzde 27.l9 olarak belirleniyor. Türkiye'de ise yüzde 29.7 olan ortalama vergi, İsveç de yüzde 30.8, Hollanda'da 34, Almanya'da 41.9, Danimarka'da da yüzde 42.4 olarak uygulanıyor.
OECD'DE 4 AYRI YÖNTEM KULLANILIYOR OECD ülkelerinde ücretlerin vergilendirilmesi konusunda 4 farklı uygulama bulunuyor. -İşverenler, ödeme sırasında yıllık bazda artan oranlı vergi tarifesine göre ücret elde edenlerin kümülatif gelirini dikkate alarak vergi kesintisi yapıyor ve bu kesintiler yıllık bazda ya da daha kısa dönemlerde gelir idaresine beyan ediliyor. Çoğunlukla beyanname verilmiyor. -İşverenler, ücretlerden kesinti yapıyor. Bu gelirler, işverenler tarafından yıllık olarak ya da daha kısa dönemlerle gelir idaresine beyan ediliyor. Çalışanlar vergi kimlik numaralarını işverene bildiriyor. Aksi takdirde bazı ülkelerde daha yüksek oranda vergi kesintisi yapılıyor. Çalışanlar, dönem sonunda yıllık beyanname veriyor. Bu beyanın doğruluğu, işverenler ve diğer 3. kişiler tarafından yapılan bildirimlerin eşleştirilmesi yoluyla teyit ediliyor. -İşverenler, ücretlerden kesinti yapıyor, ancak çalışanlar da gelir idaresine kaydoluyor. Bu yöntemde, vergi kimlik numarası uygulaması daha ön plana çıkıyor. Çalışanlar, gelir elde ettikleri ve bildirimde bulunma zorunluluğu olan diğer yerlere, örneğin faiz gelirielde ettikleri bankalara da vergi kimlik numaralarını bildiriyor. Gelir idaresi, yıl sonunda bilgisayar sistemi aracılığıyla her bir yükümlü bazında elde edilen toplam geliri ve yapılan kesinti tutarını hesaplıyor ve ön beyannameleri mükellefe gönderiyor. Mükellefler, daha sonra duruma göre, beyannameler üzerindeki düzeltmelerini gelir idaresine bildiriyor. -Ücret geliri elde edenler, gelirlerini yalnızca yıllık beyanname ile beyan ediyor. Gelir idaresi, mükellef beyanları ile işverenlerin bildirimlerini karşılaştırıyor.
ÇALIŞANLAR İÇİN ORTALAMA VERGİ ORANLARI: Bazı ülkelerde çalışanlar için ortalama vergi oranları (vergi ve sosyal güvenlik primleri dahil. Çocuksuz ve bekar çalışanlar için) şöyle:
ÜLKELER ORTALAMA VERGİ ------------ -------------- Avustralya 24.0 Avusturya 28.9 Belçika 40.6 Kanada 24.6 Çek Cumhuriyeti 24.1 Danimarka 42.4 Finlandiya 31.2 Fransa 26.8 Almanya 41.9 Yunanistan 15.9 Macaristan 25.5 İzlanda 25.3 İrlanda 16.4 İtalya 27.2 Japonya 17.4 Kore 6.8 Lüksemburg 22.5 Meksika 4.4 Hollanda 34.0 Yeni Zelanda 20.6 Norveç 28.8 Polonya 31.2 Portekiz 16.6 Slovakya 19.1 İspanya 18.5 İsveç 30.8 İsviçre 21.2 Türkiye 29.7 İngiltere 24.3 ABD 24.1 OECD Ortalaması: 24.8
Vergi yükü çalışanların sırtında
