Meksika'da paranın patronu Dr. Guillermo Ortiz, Peso'dan sıfır atarken bazı psikolojik sorunlar dışında sorun yaşanmadığını söyledi. Ortiz, "Korkulacak bir şey yok. İlk sıfır atan değilsiniz" dedi.
Meksika Merkez Bankası Başkanı Guillermo Ortiz, "Paradan sıfır atılmasında korkulacak bir şey yok. Para illuzyonu nedeniyle halk arasında psikolojik sorunlar yaşayanlar da oldu" dedi. Parasından yaklaşık 11 yıl önce üç sıfır birden atan Meksika, dünyada örnek gösteriliyor. Meksika Merkez Bankası Başkanı Ortiz, bu deneyimlerini bugün Swissotel'de Sabah Gazetesi'nin de sponsor olduğu "Paradan altı sıfır atılması" konulu konferansta anlatacak. Ortiz, konferans öncesi Sabah'ın sorularını cevaplandırdı. Para biriminizden neden sıfırları atma ihtiyacı duydunuz? Peso'dan 1993'te 3 sıfır attınız. Hemen ardından büyük bir kriz yaşadınız. Sıfırların atılmasıyla kriz arasında bir bağlantı kurulabilir mi? ORTİZ: Peso'dan 1993'te üç sıfır birden atıldı. Yaklaşık bir yıl sonra da büyük bir kriz yaşadık. Ancak bu iki olay arasında paralellik kurulamaz. Paradan sıfır atılmasından birkaç ders çıkarabiliriz. Birincisi, proses uzun bir zaman alıyor. Biz de başından sonuna kadar üç yıl sürdü ve bu sürecin içindeyken bir de kriz yaşadık. İkincisi, hazırlık gerektiren bir olay. İletişim stratejisi önemli. Burada insanları inandırmak önemli. Sıfır atıldığında, yeniden bir devalüasyon ortamını provoke etmek isteyenler çıkacaktır. Bunlara dikkat edilmeli.
Paradan sıfır atılmasına toplum kolay adapte olabiliyor mu? ORTİZ: Çok zorluk çekileceğini sanmıyorum. Korkulacak bir şey yok. Aslında sağlayacağı pek çok yararı da var. Biz üç attık. Siz bizi ikiye katladınız. Ama bu bir rekor değil. Sanırım 1. Dünya savaşı sırasında Macaristan 29 sıfır attı.. Hiperenflasyondan sonra. Pek çok ülke, parasından sıfırlar attı. Sanırım bugüne kadar 30 dan fazla ülke parasından sıfır attı. Pek çok ülke ise parasından birkaç kez sıfır atmak zorunda kaldı. Mesela Brezilya parasından 6 kez sıfır attı.
PARA İLLUZYONU Peso'dan sıfır atıldığında siz de Maliye Bakanlığı'nda müsteşardınız. Paradan sıfır atılmasının hemen ardından toplumda nasıl tepkiler yaşandı?
Ortiz: Psikolojik sorunlar yaşayanlar oldu. Milyarlardan bahsederken, birden sent'lere kuruşlara dönüyorsunuz. Bu bir tür para illüzyonu olayıdır. Kendini birden parasız kalmış, yoksul hissedenler çıktı.
Sıfır atıldıktan sonra, bozuk para ve yuvarlamalardasorun yaşandı mı? ORTİZ: Sıfırları attıktan sonra yeni bir bozuk para ailemiz oldu. Sorun marketlerde peşin alışverişlerde ortaya çıktı. Kredi kartı veya
çek ile ödediğinizde sorun yok. Bir sent'lik bozuk para basmadık. En düşük bozuk para olarak 5 sent çıkardık. Bir markete gidip peşin alışveriş yaptığınızda, son iki hanenin son rakamı beş sentin altındaysa aşağıya, üstündeyse yukarıya yuvarladık. Yuvarlamaları sadece peşin alışverişlerde yaptık. Finansal işlemlerde yuvarlamaya gitmedik. Yeni paraya alışmak zor olmadı. Meksika'da insanlar, sıfırlar atılmadan önce de 3 milyon borç ver derken sıfırları atıp, 'üç peso borç ver' diyordu.
Yeni Peso'ya geçerken, banka işlemlerindekarışıklık veya enflasyonda artış yaşandı mı? ORTİZ: Çok büyük sorun yaşamadık. Bu işin kilit noktası iletişim stratejisiydi. Bu konuda iyi bir bilgilendirme kampanyası yürüttük ve başarılı olduk. Böyle bir değişim öncesinde hazırlıklar ve tanıtım kampanyası çok önemlidir. Bu yüzden, hazırlıklarla ilgili çalışmalara büyük özen ve çaba harcamak gerekiyordu. Bunu yaptık. Türkiye'nin de Yeni Türk Lirası'na geçişte zorlanmayacaktır.
Yeni para ile birlikte enflasyon sıçrar mı? ORTİZ: Bu soruyu yanıtlamak çok zor. Çünkü parasal reformdan elde edilecek faydanın uzun vadeli olabilmesi için, mevcut enflasyon oranı önemli değil. Asıl önemli olan yeni para birimine geçtikten sonra yaşanacak enflasyon oranlarıdır.
