|
 |
|
Müteahhit fabrikası gibi ilçe
Arhavi Köprüsü'nü geçtik. Parantez içinde, köprünün "eski adı" da yazılıydı
"Kapisre."
Ve Arhavi'ye girdik.
Girmemizle birlikte burnumuza bir "koku" geldi. "Fabrikada yeni üretilen çayın" kokusu. Çay üretimi sürdükçe bu koku hep olurmuş. Yılda, 105 gün.
Arhavi "çay kokulu bir güzel ilçe."
****
Okuma yazma oranı "çok yüksek."
Her ailede mutlaka "bir iki üniversite mezunu" var.
Altı mahalleli Arhavi'nin her mahallesinden "birkaç trilyoner" çıkmış.
Örneğin...
Çarmıklılar, Arhavili.
Nurettin, Erol, Oğuz Çarmıklı.
Atatürk Barajı'nı yapan Ata İnşaat'ın sahibi Ertuğrul Kurdoğlu, Arhavili.
MNG'nin sahibi Mehmet Nazif Günal, Arhavili. Özaltınlar, Arhavili.
Nuri, Hayrettin, Nurettin Özaltın.
Ener Holding'in sahibi Yavuz Batum, Arhavili. Ankara'da müteahhitlik yapan Hayati Cebeci, Ali Yıldız, Naim Özkazanç ve daha pek çok kişi Arhavili.
Ticaret Odası Başkanı Şadi Yıldızcan
- Burada toprak yetersiz... O sebeple insanımız, büyük şehirlere gidiyor... Ve büyük müteahhit oluyor.
- Neden müteahhit?
- En büyük beş köyümüzden biri Dülgerli köyü... Dülgerli, inşaat kalıpçısı demektir... Bu köy, müteahhit yetiştirir... Arhavi, Türkiye'nin müteahhit fabrikasıdır.
****
Karadeniz'de pek çok yerde "silah fabrikası" var. Arhavi'de de var
Arsan. (Arhavi Silah Sanayii.)
Fabrika'da Atmaca ve Şahin marka tabanca yapılıyor. Tabii "çay fabrikalarını" saymaya gerek yok.
****
Lipton, 1994'ten bu yana Arhavi'de çay üretiyor. Fabrikayı gezdik. Günde 120 ton yaş çay işliyor. Rize'ye 70, Artvin'e 70, Gürcistan sınırına 26 kilometre olan Arhavi "dünyaya çay satıyor."
- Başkan... Nüfus kaç?
Belediye Başkanı Musa Ulutaş'ın yanıtı
- Nüfus 15 bin ama... Arhavi dışındaki Arhavililer'in sayısı 80 bin.
****
Arhavi dışındaki Arhavililer "Arhavi'den kopmamışlar." Kimi Kültür Merkezi yaptırmış. (Çarmıklılar.)
Kimi okul. (Özaltınlar.)
Arhavi'de adım başı "modern bir bina."
- Burası nedir?
- Orhan Çarmıklı yaptırdı... Diyaliz ünitesi... Sağlık Bakanı'na söyleseniz de burayı çalıştırsa.
****
Arhavi "modern bir yer."
"Aç ve açıkta" insan yok.
"Dayanışma... Yardımlaşma" çok ileri boyutta.
Buradan çıkan zenginlerin "bir ayakları Arhavi'de."
Ama bütün bunlara rağmen, Arhavi'nin "çok önemli bir sorunu" var. Belediye Başkanı Musa Ulutaş
- İşsizlik ne zaman sona erecek?
Çernobil'in faturası mı?
Hopa'dan Sarp Sınır Kapısı'na giderken, son yerleşim yeri "Kemalpaşa" beldesidir.
Sınıra "dört kilometre."
Öğle yemeğini Kemalpaşa'da yedik.
"Şevket Baba"da. Balık deseniz çok taze, laz böreği deseniz çok güzel.
- Başkan, her şey mükemmel de... Biz rejimdeyiz.
-Yavuz Bey, kusura bakma amaBaşlatma şimdi rejime... Karadeniz'de rejim olmaz... Karadeniz'in havası, suyu tam teşekküllü hastanedir... Bir şeyin kalmaz.
****
Belediye Başkanı Mahir Dudak yemekte "son zamanlarda artan ölümlerden" bahsetti
- Özellikle de gençler ölüyor... Kadınlarda meme kanseri... Rahim kanseri... Erkeklerde akciğer kanseri... Hangi ilçeye gitsem günde 4-5 cenaze... Son 3-4 yıldır iyice arttı.
- Neden başkan?
- Kimse bilmiyor.. Halk arasında "Çernobil patladı... Türkiye gereken önlemi almadı... Ondan" deniliyor... Ne olur yazın da, gelsinler, araştırsınlar.
****
1987 referandumundan hemen önceydi. "Yasaklı Demirel'le" Hopa'ya gelmiştik.
Güneri Civaoğlu, Yalçın Doğan'la sahilde yürümüştük. Gece de Demirel'in odasına birlikte gitmiş, "geleceğin parlak kenti Hopa'yı" konuşmuştuk.
Seneler sonra Hopa'ya "Cumhurbaşkanı Demirel'le" yine geldik.
"İşte kafamdaki, hayalimdeki Hopa" demişti
- Avrupa'dan ne farkı var.
"Bu son gelişte" ise...
Gördük ki "çok fark var."
"Herkes gider Mersin'e" misali, Hopa "tersine, tersine" gitmiş.
Ve modern Hopa, çağdaş Hopa "bu gerilemeyi hiç hak etmemiş."
Hopa'ya ne oldu?
Hopa... "Az ötesi" Sarp Sınır Kapısı ve Gürcistan... 18 kilometre. Türkiye'den çıkacaklar için "son kapı."
"Giriş yapacak olanlar" için de "ilk kapı." "Sınırdaki ilçenin" hareketli olması, ekonomisinin iyi olması gerek. Ama ne gezer.
Mahir Dudak bir dert küpü olmuş
- Onbeş yıldır Belediye Başkanı'yım, hiç bu kadar bunalmamıştım.
****
"Eskiden" Hopa'da tek bir otel vardı
Papila. Şimdi otelden geçilmiyor
Terzioğlu, Feronti, Cihan, Ustabaş, Flaş... Büyüklü, küçüklü 15 otel.
Ama "sinek avlıyorlar."
Doluluk oranı yüzde yirmi.
****
- Mahir Başkan... Neler oldu Hopa'ya?
- Üç baraj yapılıyordu... Muratlı, Borçka, Artvin... Yavaşladı... Kriz oldu, ekonomi daraldı... Karadeniz'e gelen turist grupları, günübirliğine Batum'a geçseler, o bile Hopa'ya canlılık sağlar... Ama Sarp Sınır Kapısı bir sorun... Bizim tarafta bir saat bürokrasi, Gürcistan tarafında üç saat... Bu durumda kim gelir, kim gider?
****
- Yavuz Bey... Hergün insanlar geliyor... Başkanım diyor... Beni işe al... Sigortamı öde, yeter... Maaş istemiyorum.
Hopa "uzaktan" bakınca, ya da "bir otelin terasından..."
Sanki modern bir Avrupa kenti.
Gündüz, manzara güzel.
Gece, çok daha güzel.
Ama caddelere, sokaklara dalıp da, insanlarla konuşunca... Moraliniz bozuluyor.
Zira "işsizlik... Daralan ekonomi... çaresizlik."
Ve halkın feryadı
- Daha birkaç yıl öncesine kadar böyle değildik... Bereket vardı... Yavuz Bey, ne oldu bize?
Arhavi'de lider "Kazım Amca"
Kazım Amca, Arhavi'nin "alameti farikası."
"Sembolü."
"Tarihi eseri."
- Kazım Amca... Yaş kaç?
- 80.
- Kaç yıl Belediye Başkanlığı yaptınız?
- 1942'de Belediye olduk... 12 yıl, 3 ay, 21 gün Başkanlık yaptım.
- Sonra?
- Öncesi var... Dedem (Osman Bey) 18 sene yaptı.
- Başka?
- Hüsnü amcam 8 yıl.
- Başka?
- Babamın kuzeni Ahmet, 4 yıl.
- Başka?
- Yeğenim Vasfi 8 yıl.
****
Yaş 80 ama, Kazım Kurdoğlu "çok sağlıklı."
- Yavuz Bey... Ben Cezmi Or'la birlikte koşardım.. Yerli at, arkamdan yetişemezdi.
- Rejim falan yapıyor musunuz?
- Ne rejimi... Ramazanda iftarda, 35 lokma tatlısı yerim... Bazan 12 porsiyon aşure.
- Sonra?
- Sonra, marşandiz gibi yürür, eritirim.
****
- Kazım Amca... Siyaset?
- Ak Parti için kesin ve keskin konuşamıyorum... Bir yıl geçmesi lazım.
- Hemşehriniz Mesut Bey için ne diyorsunuz?
- Bir kase içinde, bir çeşit çorba olur... Koalisyon dediğin ise farklı bir çorba... Herkes, başka tarafa çekti... Sonra da hiç gereği yokken, erken seçim diye tutturdular.
****
Kazım Amca'dan mesajlar...
Ankara'ya mesaj
- Devlette savurganlığı önleyin.
Vatandaşa mesaj
- Adamın çorba içecek kaşığı yok, ama cebinde Marlboro var... Ayıptır... Evinin nafakasını boşa harcama.
Ve herkese son mesaj
- Çocuklarınızı okutun.
- Kazım Amca siz okuttunuz mu?
- Üç çocuğumu da okuttum... Dokuz torunum var... Üçü mühendis... Geriye kalanlardan biri İngiliz Dili ve Edebiyatı okuyor, diğeri Amerikan Dili ve Edebiyatı... Ötekiler, üniversite çağına gelmediler... Yavuz Bey... Arhavi demek üniversite demektir.
Hopa Limanı'da kapasite düştü
Hopa'da bir "Mersinli'ye" rastladık.
Ve kucaklaştık.
Hopa-Mersin 1150 kilometre.
- Hemşehrim... Burada ne işin var?
- Yavuz Bey... Ben Hopa Limanı İşletme Müdürüyüm.
"Liman Müdürü" demek...
Sadece Hopa'da değil, "bölgede" çok önemli bir isim demek.
- Limanda durum nedir?
- Yüzde 20 kapasiteyle çalışıyoruz.
Hopa Limanı gibi "dev bir eser" eğer yüzde 20 kapasiteye kadar düşmüşse...
"Bölge ekonomisi için" başka şey söylemeye gerek yok.
Limana "Bakü-Ceyhan boru hattı için" malzemeler geliyor... Sibirya'dan kömür geliyor. Rusya, Irak'a "malzeme" gönderecek.
O bekleniyor.
"Hopa açıklarında" petrol aranacak.
Umutlar "ona bağlanıyor."
Mersinli, Hopa Liman Müdürü Bülent Akbaş da boş zamanlarında Karadeniz'e bakarak "resim yapıyor."
Limanın içinde "hayvanat bahçesi" kuruyor. Hopalılar "geliyor, geziyor, vakit geçiriyor" ve söylene söylene gidiyorlar
- Eskiden bu liman böyle miydi?.. Gemiler gelir, gemiler giderdi... Ekonomi diriydi... Ama kriz geldi, Hopa'nın belini büktü.
Kenan Sönmez'in projeleri
Kenan Sönmez "Hopa'nın evladı." Geçen dönem, Bursa milletvekiliydi.
Hopa, öylesine göç vermiş ki
Bursa'daki İstanbul'daki Hopalılar, "Hopa nüfusundan kat, kat fazla."
Kenan Sönmez dedi ki
- Hopalı'nın, Hopa'da kalarak karnını doyurması için proje üretmek zorundayız.
Proje bir "master plan."
"Hopa-Batum demiryolunu" açmak.
Hopa, Rize ve Trabzon'u "Asya'nın dünyaya açılan kapısı" yapmak.
Sönmez
- Bunlar olursa, bölgede sanayi doğarİşsizlik kalmazSokaklardaki gençlerle konuştunuz mu?.. Neler diyorlar?
Konuştuk elbette.
Her üç gençten ikisi işsiz. Her iki işsizden biri üniversite mezunu.
Haberleri gazete sayfası görüntüsünde okumak için
SABAH e-Medya"ya
tıklayın
|
|
|
|
