Vadeli hisse senedi piyasasının açılması için İMKB'de 1994 yılından beri çalışmalar yapıldı. 1997'den bu yana da personelin eğitimi dahil her türlü hazırlık tamam. İş sadece işlemleri başlatmaya kaldı. Ancak karar ve onay vericiler buna bir türlü izin veremedi. Temel gerekçe de, hisse senedi piyasası zaten çok oynak ve manipülatif bir piyasa, vadeli piyasasının açılması ile bu oynaklığı ve fiyat istikrarsızlığını artırırız.
Buradan çıkan sonuç, vadeli piyasanın üzerine kurulacağı spot piyasa bir kere derin bir piyasa olacak, oturmuş ve istikrarlı olacak. Yoksa vadeli piyasa ters teper, oynaklığı azaltma yerine artırır.
* İşlemler Ağustos ortasında- Şimdi hisse senedi vadeli işlemlerini atlayarak dövizde vadeli işlemleri başlatıyoruz. Bir hafta sonra 15 Ağustos'ta İMKB bünyesinde dövizde vadeli işlemler 20 bankanın aracılığında başlayacak. Takası ise hisse senetlerinin takasını yapan Takasbank gerçekleştirecek. Vadeli piyasada teminat oranının ne olduğunu bilmiyoruz, ancak bir koyup 10 işlem yapma veya teminat oranının yüksek olmasına paralel beş katı veya üç katı işlem yapma mümkün olacak. Fiziki bir döviz talebinden ziyade spekülatif amaçlı işlemler olacak. Sonuçta bire bir döviz takası yapılmayacak. Yani fiziki döviz talebi olmadan kurlar üzerinde spekülasyon yapmak isteyenlere iyi bir arena olacak vadeli piyasa.
* Merkez Bankası neden istiyor?- Belki bu yönüyle olacak dövizde vadeli piyasaların açılmasını en çok isteyen kurum, kurların kontrolünü üstlenen Merkez Bankası. Bir yerde spekülatif işlemleri vadeli piyasaya kaydırarak ve fiziki döviz talebine dönüştürmeden spot piyasadan ayırmak istiyor. Böylece fiziki döviz talebini azaltmayı amaçlıyor.
Bu hem spot piyasada Merkez Bankası'nın daha az dövizle müdahalesini mümkün kılabilecek, hem de vadeli piyasada spekülasyon amaçlı talebine yine fiziki döviz satışı yapmadan müdahalede bulunabilecek.
Vadeli piyasayı Merkez Bankası kontrol altına alabilirse spot piyasayı kontrol etmesi de kolaylaşacak.
* Vadelinin engelleri- Piyasanın bu iyiliklerini göstermesi başta iyi çalıştırılmasına bağlı, bir de genel ortama.
Ancak mali piyasalardaki atmosfer vadeli bir piyasanın şimdi oluşturulması için pek uygun değil. Ekonomide beklentiler olumluya dönmüş değil. Öngörülebilirlik çok zayıf. Vade çok kısa. Bunun için de risk primi yüksek. Bu açıdan piyasa iyi çalıştırılsa bile, işlemlerin ancak kısa vadelerde gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz.
Bir de vadeli piyasada yabancıların ağırlığını daha çok hissedebiliriz. Yabancıların uluslararası pek çok tecrubeleri var. Buna hazırlıklı olmalıyız. Yabancılardan gelecek spekülatif atağın gögüslenebilmesi gerekir. Aksi taktirde vadeli döviz piyasasının kontrolü bu kez yabancıların eline geçer.
* Merkez'in rölü- Vadeli piyasanın ipini hem spükülatörlerin hem de yabancıların eline vermek demek, piyasadan beklenen yararı sağlamayabilir. Spot piyasaya istikrar kazandırsın diye başlattacağımız bir piyasa dönüp gerçek piyasanın oynaklığını artırabilir. Bu nedenle vadeli piyasa kendi başına bırakılamaz. Bırakılırsa spekülatif güçler çok kan doğrarlar.
Dolayısıyla dövizde en güçlü oyuncu olarak Merkez Bankası'nın varlığını ve ağırlığını vadeli piyasada görebilmeliyiz.
Kısaca vadeli piyasa iyi çalıştırılırsa döviz kurlarını kontrol altına almada Merkez Bankası'na küçük bir yardımı olabilir, o kadar. Çünkü kurların kontrolünde ve oynaklığın azaltılmasında asıl büyük iş, dün ve bugün olduğu gibi, yine Merkez Bankası'na düşüyor.
* Sonuç- "Uzağa gitme, dön içine, hakikat senin içinde" St. Augustine
Magazin
