kapat
23.06.2001
Haber İndeksi
Yazarlar
Günün İçinden
Politika
Ekonomi


Dünyadan
Spor

Magazin
Astroloji

Para Durumu
Hava Durumu

Bizim City
Sizinkiler

Sarı Sayfalar
İstanbul

Cumartesi Eki
Pazar Eki

Künye
E-Posta
Reklam
Arşiv

A T V

Win-Türkçe
ASCII

Garildi
 

Madde madde Yahudilik


Yahudileri, aile yaşamından giysilerine, yeme içme kültüründen suç ve ceza yapılarına kadar anlatan Yahudi Ansiklopedisi ilk cildi ile piyasada
Yahudi cemaatine yönelik yayınlar çıkaran Gözlem Yayınevi'nden geniş kapsamlı bir eser daha yayımlanıyor: Yahudi Ansiklopedisi. Üç ciltten oluşacak olan ansiklopedinin ilki piyasada. Ansiklopediyi konuyla ilgili birçok eseri olan ve ödüller alan Yusuf Besalel hazırladı.

Ansiklopedi yayınevinin bu konuda hazırladığı kitaplar içerisinde en kapsamlısı olarak değerlendiriliyor. Çünkü bu kitapta Yahudilerle ilgili her konu maddeler halinde verilmiş. Yahudiler'in evliliklerinden aile yapılarına, giysilerinden ritüellerine, efsanelerden müziklerine kadar hem kültürlerine hem de Museviliğin tarihine ilişkin her şey yaklaşık 1200 madde çerçevesinde ele alınmış. Kitap, Türk Yahudilerinin yanı sıra tüm meraklıları da ilgilendirecek bir kaynak. Ansiklopedinin maddelerinden seçmeler ile Yahudilik:

Adam öldürme: Yahudilik, kasıtlı ve taksirli adam öldürme eylemleri arasında ayrım yapar. Kasıt olmadan bir insanın ölümüne neden olan bir kişi, cinayet suçu işlemiş addedilmez ve cezalandırılmaz. Ancak bununla beraber Rabiler (Haham) o kişinin yaşamının sonuna dek üzüntü çekmesi gerektiğini söylerler. Çünkü o, başka bir insanın yaşamını yitirmesine sebep olmuştur.

Giysiler: Yahudiler tüm dünyada Yahudi olmayan komşularının giyim stiline uygun giyinmişlerdir. Toleransın yokluğunda kimliklerini açıklayacak giysiler empoze edilmiştir. Fas'ta yaşayan erkeklerin elbiselerindeki siyah renk veya Buharalı erkeklerin ip şeklindeki kemerleri geleneksel olup, onur verici ve ayırdedici niteliktedir. Ortodoks Yahudiler ise Levililer (Tevrat'ın bir bölümü) kitabı uyarınca günümüze dek Yahudi olmayanlar gibi giyinmekten çekinmişlerdir.

Günümüze dek Doğu'nun Yahudilerine intikal eden giyim kuşamla ilgili en belirgin işaret yandan sarkan uzun saç sarmalları yani peotlardır. Zaman içerisinde asimilasyonla birlikte başlangıçta Galiçya'da giyilen etrafı kürklü 'Ştraymel' isimli şapka tarihe karışmıştır. Yahudilerin giysileri Fas, Yemen, Ortadoğu, Gürcistan, Orta Asya, İran ve Afganistan'a göre farklılık gözetmekte ve kategorilenmektedir.

Gerçek: Yahudilikte gerçek hem birey hem de tüm toplum için erişilmesi büyük bir ideal olan ahlaki bir değer olarak temsil edilir. Rabiler şunu öğretir: "Dünya üç şey üzerinde yaşar: Gerçek, adalet ve barış. Çünkü gerçeğin olduğu yerde adalet ve barış yeşerir. Gerçek İbranice 'emet' kelimesiyle belirtilir. Bu kelime İbranice alfabesinin ilk, orta ve son harflerinden oluşur."

Getto: 12'nci yüzyıldan itibaren Avrupa'nın çeşitli kentlerinde kurulan özel Yahudi mahalleleri. Yahudiler diğer vatandaşlardan ayrılmak için buralarda yaşamaya zorlanmışlardır. Yahudilerin de dinsel nedenlerden ötürü veya dışarıdan gelebilecek tehlikelere maruz kalmamak için kapalı yerlerde oturmayı yeğleme durumunda kaldıkları haller olmuştur.

İçki: Şarap, dinsel bayram sofralarında neşe sağlayacak, kederi azaltacak bir şekilde değerlendirilir. Bilgeler, sarhoşluğun, fakirlik, hüzün, kavga ve hayal görmeyi getirdiğini savunurlar. İçilebilecek şarabın dozları açıklanır. Örneğin, yaklaşık 100 ml'ye tekabül eden bir ölçünün zehirlenme başlangıcı olabileceği zikredilir. Aşırıcılığın kişinin kendisini şaşırtacağı anlatılır.

Evlilik: Evlilik, Yahudiliğe göre bir anlaşma niteliği taşır. Bu anlaşma, evlenen iki insanı ebediyen bağlayan yazılı bir belgedir. Evlilik dinsel bir törenle gerçekleşir. Bu tören iki bölümden oluşur. İlki, Erusin ve Kiduşin olarak adlandırılan nişan töreni, diğeri de Nisuin olarak adlandırılan ve Huppa altında kutlanan törendir. 12'nci yüzyıldan beri her iki tören beraber yapılmaya başlandı. Nisuin atılırsa nişan da iptal olur ve belge geçerliliğini yitirir. Talmudik zamanlarda baba, kızına belirli bir para verirdi. Bunun amacı kızın kendisine çeyiz almasıydı. Kız yetimse bunu erkek kardeşleri; kimsesiz ise cemaat karşılardı. Drahoma, günümüzde hâlâ tartışılmakta olup kısmen uygulanmaktadır. Çeyiz geleneği ise nispeten azalmıştır. Evlenme günlerinin de belirli olduğu törenler Talmudik zamanlarda, damat tarafından hazırlanan düğün çadırında yapılırdı. Zamanla düğünler, sinegoglarda yapılmaya başlanınca gelin ve damadın üstüne taşınabilir bir kubbe kondu. Bugün İstanbul'da gelin ve damadın başının üstünde sadece tallet (şal) tutulur.

BUKET AŞÇI
Çocuklara bir meslek öğretmek şart

Aile, Yahudi toplumunun çekirdeğidir ve dinsel yaşamın merkezidir. Şayet evde Yahudilik değerleri güçlü ve kalıcı ise bütün Yahudilik müesseseleri -dinsel, eğitimsel, sosyal vs.- canlı kalacaktır. Bu amaçla bazı prensiplere saygı gösterilmesi gerekir. Bunlardan birkaçı şöyle:

* Karı ve koca arasındaki cinsel ilişkinin manevi saflığını ve bütünlüğünü sağlamak.

* Anne babaya saygı: Kişi anne ve babasına saygı duyduğunda bu Tanrı'ya saygı duymaktır. Ölmüş anne ve babaya saygı ise ilk yıl 11 ay kadar okuyarak, sonraları ise yıllık ziyaları *ygulayarak ve yıllık meldadoyu okuyarak sağlanır.

* Çocuklara bir meslek öğretmek.

* Erkek kendisini sevdiği kadar karısını da sevmeli.

www.sigortam.net

Copyright © 2001, MERKEZ GAZETE DERGİ BASIM YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. - Tüm hakları saklıdır