Asaf Savaş Akat da, Taner Berksoy da neden dalgalı kur politikasına geçildiğini anlamamış.

YÖNETİCİLER KRİZİ ANLAMADI
Büyük bir korkuyla yaşadığımız Kasım krizinden gerekli dersi çıkaramadık mı? O zaman da iktisatçılar özelleştirmelere dikkat çekmişti.

ASA: Türkiye'yi yönetenlerin Kasım krizini anlamadığına ilişkin bir tablo var. Piyasalar bunu gösteriyor. Sanki "Bu bizim başımıza değil, Almanya'nın başına geldi" gibi bir hava var.

TB: Muhtemelen "Ufak bir apse vardı, küçük operasyonla aldık" demişlerdir. Özel sektörün de tavrı kötüydü, "Enflasyon üç yerine beş yılda düşürülsün" deniyordu. Bu programdan vazgeçmekten başka bir şey değildi.

ASA: Kasım'dan beri Ankara'da konvertibilitenin değişimi konuşuluyor. Bu parasını yatırmış biri için alamayacağı anlamına gelir. Sorun şu; siyasi ve ekonomik sistemimizi seçmedik. AB'ye karşı "Şimdi buradayız ama daha karar vermedik, her an çıkıp gidebiliriz" diyoruz. Küreselleşme konusunda yabancılardan para alırız ama geri kalanını yapmayız havası estirdik. Bu nikah masasında "Bir düşüneyim ya da başka bir gün gelsem" demek gibi. Ya da "İmzalamasam olmaz mı!" Yabancılar da "İzin verirseniz, biz gidelim ama paramızı da alalım" diyor.

TB: Biz de diyoruz ki; "Gidin ama para kalsın çünkü böyle yaşamaya alıştık." Dış borca bakarsak Türkiye'nin, 90'lardan beri tırmanıyor. Ama Türkiye'nin borcu IMF için hep taşınabilirdi çünkü ödüyordu. Artış hızı için aynı şey söz konusu değil. Bu geri çekilmeliydi. Şimdi duruma sadece bu açıdan bakarsak bile bu program bitmiştir. Artık IMF de bitti. Çünkü Merkez Bankası'na kefil oldu ve Merkez Bankası da, "İnanmasaydın" diyor. Bu da kefile olan inancımızı yitirmemize neden oldu.

n Kriz sonrasında alınan kararları ve hükümetin tavrını nasıl değerlendiriyorsunuz?

TB: Hükümetin "Programda bir kaza oldu. Yeni hedefllerimiz şunlar" diyerek yeni hedefleri (enflasyon, kamu dengesi, para politikası) belirlemesi ve bize söylemesi gerekirdi. Ama bunun tam tersine "Programda değişen bir şey yok" deniyor. Güvenini yitirdiği gibi kazanmak için bir çabası da yok. Bu program bitti, yeni bir program yapılmalı.

ASA: Mesela Tansu Çiller, Haziran 1994'te enflasyon yüzde 60'ken "Memura zam yok" demişti. Yani kriz bedelinin bir kısmını devlet, memura ödetiyordu. Böylece piyasa da önünü görebilmiş ve Ağustos'ta TL yüzde 20-30 değer kazanmıştı. Hükümetin bu yüzden bir fatura çıkartıp kimlere ödeteceğini söylemesi gerek.

TB: Bunun yerine müthiş bir belirsizlik var. Yeni hedefler ne olacak, hangi araçlar kullanılacak... Bunlar yapılmadı ve kaos var. Piyasalar bir fiyat arıyor ama bulamıyor. Bu sadece kurlar için değil, TL için de geçerli. Ama bir netlik kazandırmak yerine Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı "Program devam ediyor, sadece döviz bacağını yitirdi" diyor. Böyle bir şey olabilir mi? Bu bir bacağı olmayan bir adam için iki bacağı olan biri gibi koşabilir demekten başka bir şey değil! Hâlâ "Abartmayalım, makro dengelere kur politikası olmadan da varabiliriz. Enflasyon 2002'de tek haneli olacak" deniyor. Madem kur politikası olmadan oluyordu da, o zaman neden üzerimize 10 milyar dolarlık yük bindi?

Bu krizin sonuçları ne olacak? En iyi ihtimalle yüzde 25'lik bir fakirleşme ile bunu atlatabilir miyiz?

ASA: Bu oldu bile. Türkiye çok önemli bir servet ve üretim kaybetti.

TB: Bunlara ilişkin bir şey diyemiyoruz, çünkü açıklanan bir şey yok. Üstelik söylenenler de tutarlı değil.

Neden dalgalı kur politikasına geçildi?

ASA: Bunu hala anlamış değilim, sadece ben değil tüm ekonomist arkadaşlarım da.

TB: İki gün bunu düşündüm ve cevabını bulamadım. Çünkü serbest kura geçince döviz talebi olmalıydı ama olmadı. Neden yapıldığını bir iktisadi mantığa oturtamıyorum. Bu durumda "Bir komplo kurgusu mu var?" diyor insan. Ne olacağını kestiremiyoruz, senaryolarda bulunabiliyoruz. Bu da krizi arttırıyor.

Ne olacağını kestiremiyoruz. Peki, sizce ne yapılmalı?

ASA: Kamu harcamalarını düşürüp vergileri arttırmak gerek. Çünkü kamunun müsrifliğini programla ucuza ödeyecektik, ancak çöktü ve ek maliyetler oldu. Bu da ağır bir fatura. Bir an evvel ödemeliyiz yoksa daha da artar. Kangren olmuş kolu kesmemiz ve maliye politikasını düzeltmemiz şart.

TB: Asaf'a katılıyorum. Elimizdeki aletler ortada. Artık borçlanamayacağız da. Bu krizin öyle ya da böyle siyasi bir sonucunun olacağı kanısındayım. Çünkü tabanca doluydu ve önlem alınmalıydı. Hükümete güven bitti, itibarını yenilemesi şart. Siyasi otoritede bir değişim olacaktır. Bu erken seçim mi olur, koalisyonda bir değişim mi, bilemem ama bunun bir sonucu olacak. "Adamın bacağını kestik ama koşacak" lafına ben de gülerim, vatandaş da.

ASA: Hükümetin erken seçime izin vereceğini sanmıyorum. Çünkü bu, en erken ekonominin vatandaşın tepesine balyoz gibi ineceği Haziran'da olabilir. Hükümet de bunu göze almaz.

BUKET AŞÇI