Çeyrek satar tam alırım!

Örnek gösterilen döviz piyasasının kalbi Tahtakale son devalüasyonla yeniden canlandı."Çeyrek (mark) satarım, tam (dolar) alırım" bağırışları arasında 150 dolayında ayakçı 8.30'dan 18.30'a kadar mesai yapıyor

"ÇEYREK var, çeyrek"

"30'dan tam alırım"

"Çeyrek satar, tam alırım"

Birbirine karışmış bu çığlıklar son günlerin gözde piyasası Tahtakale serbest döviz piyasasından. Tam olarak Kapalıçarşı'nın Cağaloğlu Cami köşesinde kurulu. Altıncılar Sokak en fazla 2 metre genişliğinde, 10-12 metre uzunluğunda. Her devalüasyonda canlanan ve gözlerin çevrili olduğu Tahtakale döviz piyasası yine canlı günlerini yaşamaya başladı. Hem işlemci sayısı artmış hem de izleyici. Bu nedenle Tahtakale piyasası Altıncılar Sokağı'na sığmaz olmuşlar, hemen devamında Ağa Sokak, Çuhacı Hanı Sokak, Muhafazacılar Sokak'a da taşmışlar.

Örnek piyasa
Bürokratlar tarafından bankacılara örnek diye gösterilen Tahtakale'de bulunduğumuz sırada dolar 930'binden alınıp 935 binden satılıyordu. Aradaki 5 bin lira küçük bir marjdı. Bürokratların isteği de döviz alım satım fiyatları arasındaki farkın azaltılması ve dolar kurunun 1 milyon liranın altına indirilmesiydi. Hatta bankacılara örnek bile gösterildi. "Bankaların biraz da Tahtakale'yi izleyip oradaki sağduyuyu örnek alması lazım. Oradaki döviz fiyatlarında spekülatif atak yok."

17 yıllık geçmişi var
Burada sayıları 150 dolayında ayakçı broker döviz büroları adına işlem yapıyor. Neden bu kadar dar bir sokağı seçtiklerini merak ediyorum. Öğreniyorum ki, burası yasal bir piyasa değil, gizliliğin sağlanması ve sesin yayılmaması için özellikle böyle kapalı bir mekan seçilmiş. Yaklaşık 17 yıllık bir piyasa. Özal'ın döviz taşımayı serbest bıraktığı 1984 başında piyasa bu sokakta konuşlanmış. Ondan önce de varmış ancak telefonla işliyormuş. Serbestlikle birlikte döviz piyasası da sokağa inmiş.

Bağırma modası
Döviz borsasını oluşturanların büyük çoğunluğu genç ve orta yaşlı, genellikle esmer ve tümü erkek. Genellikle Kilis, Gaziantep ve Mardin kökenli. Mobil telefon, cep telefonu ve bazılarında hesap makinesi var. Tabi ki telefonların biri omuzla kulak arasına sıkıştırılıyor. Diğer telefon bir elde, hesap makinesi ikinci elde. Bu durumda hesap makinesi de tek elle kullanılıyor. Fiyatlar genellikle son iki basamaklarıyla söyleniyor. "Doları 930 bin liradan alırım" yerine "Tamı 30'dan alırım" diye bağırıyorlar. Burada bağırmak moda ve iş yapıyor. Susan kaybediyor. Ayakçılardan biri "Burada bağırmayan para kazanamaz. Eli kolu bağlı duran kısmetini de bağlar. Çığırtkan olacaksın" diyor.

Ayakçılar birbirlerini tanıyorlar. İşlemleri de zaten kendi aralarında yapıyorlar. Telefonla çalıştıkları döviz büfeleriyle ilişkilerini sürekli devam ettiriyorlar. Biri mark satıyorsa, karşılığında hemen dolara yönelen olabiliyor. Ya da o da anında mark satmaya başlıyor. Bu durum ilgili kurumların pozisyonlarına göre değişiyor.

Kodların anlamı
Aralarına yabancı sokmuyorlar. Yazılı hiçbir senet, tescil yok. 1.000 bir olarak ifade ediliyor. Yani 45 tane tam var demek 45 bin doları ifade ediyor. 45 bin tam ise 45 milyon dolar ediyor. Binli rakamlarla işlemler de sık sık gerçekleşiyor.

Doların tam olarak ifade edilmesi ana para olmasından kaynaklanıyor. Piyasa dilinin oluştuğu dönemde mark doların dörtte biri değerinde olduğu için Alman para birimi çeyrek olarak adlandırılmış. İngiliz kraliçesinden dolayı sterline de kraliçe deniyor. Çiçek ülkesi Hollanda'nın para birimi florin de gül olarak adlandırılmış. Bugünlerde serbest piyasada en çok dolar ve mark işlem görüyor. Para birimlerinin rumuzla ifade edilmesi yine bu piyasanın yasal olmamasından kaynaklanıyor. Her ne kadar sokağın başında polis bekliyor olsa da, bunun nedeni kavga veya kriminal bir olay meydana gelmesini önlemek. Ancak herhangi bir baskında elde ne kayıt var, ne de satılan para. Her şey sözde bitiyor. Takas ise döviz bürolarında gerçekleşiyor.

Açığa satış yok
Sabah saat 8.30 gibi toplanmaya başlıyorlar. Asıl işlemler ve fiyatlar saat 11.00 gibi oluşuyor. Akşam saat 18.30-19.00 gibi piyasa kapanıyor. Bazen canlı günlerde polis dağıtıyor. Karanlıkta işlem yapılmasını sakıncalı buluyor.

Her piyasada olduğu gibi spekülasyon ve manipülatif hareketler burada da var. Almak isteyenler önce yoklama çekiyor, küçük miktarlarda başlıyorlar. Hatta fiyat düşürmek için satanlar bile var. Ancak blöf yapılmıyormuş, açığa satış da yokmuş.