Cevap bekliyoruz

Kasım sonunda yaşanan krizin nedenleri hakkındaki tartışmalar sürüyor. Bunu destekliyoruz. "Olan oldu, artık ne önemi var?" dememek gerekiyor. Evet, olan oldu. Ama benzer krizlerin tekrar yaşanmasını istemiyorsak, ayrıntılara hakim olmak zorundayız.

Bu noktada çok önemli bir sorunla karşı karşıyayız. Nedenleri analiz edebilmek için, öncellikle "ne olduğunu" bilmek gerekiyor. Maalesef, bir türlü olup bitenlerin ayrıntılı sıralaması açıklanmadı. Ne olduğu hala bilinmiyor.

Geçen hafta, OECD yıllık Türkiye raporunu yayınladı. OECD'nin raporlarını çok önemseriz. Her yıl yeni raporu mutlaka bir yazı konusu yaparız. Analiz ve gözlemlerden önemli gördüklerimizi okuyucularımıza yansıtırız.

Şu anda raporun tümü elimize geçmedi. Kitabın Türkiye'ye gelmesi zaman alıyor. Ön kısmındaki özeti ise (Policy Brief) internete koymuşlar. Çektik ve bastık. Raporun son revizyon tarihi 22 Aralık 2000. Yani krizden hemen sonra. Doğal olarak, rapor krizin tasviri ve açıklanması ile başlıyor.

Bakalım ne diyor. Aşağıdaki uzun alıntı, OECD'ye göre krizin oluş biçimini özetliyor.

Rapor krizi anlatıyor
"Krizin tetiğini, bazı, tipik olarak orta büyüklükte, bankaların, faiz hadlerinde süregelecek düşüşler için agresif şekilde ve büyük ölçüde kısa vadeli kaynaklarla finanse edilen orta vadeli pozisyonlar almaları çekmiştir.

Geri planda, cari işlemler dengesindeki açığı büyümesi ve özelleştirmedeki gecikmeler durmaktadır. Bunlar eylülden itibaren, ama özellikle kasım ortasında faizlerin yükselmesine yol açıyordu.

Yukarıda sözü edilen bankalar, fonlama maliyetleri artınca, likidite ihtiyaçlarını karşılamak için zarar etme pahasına ellerindeki kamu kağıtlarını satmak zorunda kalmışlardır. Merkez Bankası, para politikası hedeflerine bağlı kalarak, başlarda likidite yetersizliğini hafifletecek müdahalelerden kaçınmıştır.

20 Kasım civarında, likidite sıkıntısı çeken bankalarla ilgili rivayetler arttıkça, büyük bankalar, Türk bankaları riski almak istemediklerinden interbank piyasasına kredi limitlerini düşürmüşler ve gecelik piyasadan çıkmışlardır. Bu durum piyasadaki baskıları yoğunlaştırmış ve likidite sıkıntısı çeken bankaların durumunu daha da zorlaştırmıştır.

Bu olaylar, giderek artan ve ciddileşen bir likidite sıkıntısına yol açmış, gecelik ve kamu kağıdı faizlerini tırmandırmış ve Euro-tahvillerde faizin yükselmesi ile sonuçlanmıştır.

Likidite sıkıntısının paralelinde oluşan aşırı dolar talebi Merkez Bankasının döviz rezervlerini baskı altına almıştır. Banka sistemini korumak ve faiz hadlerindeki yükselmeyi sınırlamak için Merkez Bankası net iç varlıklar hedefinden vazgeçerek 22-30 Kasım haftasında piyasalara büyük miktarda likidite vermiştir.

Ancak, likiditenin arttırılmasına rağmen, enflasyonla mücadele programının artık sürdürülebilir olmadığı şeklindeki beklentilerden beslenen sermaye çıkışlarındaki hızlanma 28 Kasım'da gecelik faizlerin üç haneli sayılara tırmanmasına yol açmıştır."

Devamı çok ilginç değil. Hikayenin sonunu zaten biliyoruz.

Sattı mı, satmadı mı?
Bir türlü açıklık kavuşmayan konu, Demirbank'ın yukarıda anlatıldığı gibi elindeki devlet kağıdı portföyünü boşaltıp boşaltmadığı. Dikkatinizi çekmiştir. Yukarıdaki anlatımda, krizi başlatan o satışlar.

Ben 28 Aralık 2000'de "Hangisi Doğru?" başlıklı bir yazımda sordum. Deniz Gökçe ayrıca sordu. Piyasadaki bilgi, Demirbank'ın satış yapmadığı şeklinde. Ama hem "Ek Niyet Mektubu", hem de OECD'nin "Turkey 2000-2001" raporu sattı diyor.

Bu konunun acilen açıklığa kavuşturulmasını talep ediyorum. Doğru cevabı bilmek hakkımızdır.