Bedelsiz hisselerin bedeli

"Bedelsiz birşeyin de bedeli olur mu?" diye sormayın. Çünkü var... Bu durum resmi anlamda, 6 Şubat 2000 tarihinde bir tebliğ ile açıklandı. Ancak, Sabah okurları bu konuda "önceden öğrenme bakımından" şanslılar çünkü, bedelsiz hissenin gelir vergisine tabi olacağını, aylarca önceden açıklamıştık.

Konunun yabancısı olanlar için, kısaca özetleyelim. Bir anonim şirket ya da limited şirket, kârı ortaklara dağıtmayıp da, şirket sermayesine eklerse, sermaye eklenen tutar kadar artmış oluyor. Bu durumda, anonim şirketlerde ortaklara payları kadar "bedelsiz olarak hisse senedi" veriliyor. Limited şirketlerde, hisse senedi diye birşey olmadığı için, ortaklara hisse senedi verilemiyor. Ancak, her ortağa isabet eden sermaye payı tutar olarak artmış oluyor.

Kârın, ortaklara dağıtılmayıp da sermayaye eklenmesi olayı, gelir vergisi kanununun bir maddesine göre, "kâr dağıtımı sayılmıyor", bir başka maddesine göre de "kâr dağıtımı sayılıyor". Bazen de, kârın nasıl olduğuna bakılarak, sayılıyor veya sayılmıyor.

Kâr dağıtımı sayılmayan ekleme
Gelir Vergisi Kanunu'nun "vergi tevkifatı" yani stopaj ile ilgili maddesine göre; 1999 ve izleyen yıllara ait kâr, kısmen veya tamamen ortaklara dağıtılmayıp da, şirket sermayesine eklenirse, bu uygulama "stopaj yapma açısından kâr dağıtımı sayılmaz" (GVK Md. 94/6-b/i). Başka bir anlatımla, sermayeye eklenen tutar üzerinden stopaj yapılmaz.

Aşağıdaki durumlarda, hem stopaj hem de gelir vergisi yönünden kâr dağıtımı yapılmış sayılmıyor.

1) Gayrimenkullerin ya da iştirak hisselerinin, satılmasından doğan kazançların, KVK Geçici 28. maddeye göre sermayeye eklenmesi,

2) Yeniden değerleme fonlarının sermayeye eklenmesi,

3) Kârın sermayeye eklenmeyip, fevkalede yedek akçe olarak ayrılması,

4) Kârın sermayeye eklenmeyip, ortaklara da dağıtılmayıp, geçmiş yıl kârı olarak bekletilmesi.

Kâr dağıtımı sayılan ekleme
1) Şirketin, normal kârının kısmen veya tamamen sermayeye eklenmesi, gerçek kişi ortaklar açısından kâr dağıtımı sayılıyor. (Bkz. 6 Şubat 2000 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 231 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği.)

2) Fevkalede yedek akçelerin, önceki yıl kârının sermayeye eklenmesi de kâr dağıtımı sayılıyor. (Bkz. 19 Ocak 1996 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 191 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği.)

Yukarıdaki durumlarda, ortaklara verilen bedelsiz hisse senetlerinin "itibari değeri" yani hisse senedinin üzerinde yazılı olan değeri ortakların kâr payını oluşturuyor. Borsada, işlem gören şirketlerin ortakları için de durum aynı. Ortaklara hisse senedi verilmediği durumlarda, ortaklarca edinilen hisselerin "mukayyet değeri" yani muhasebe kayıtlarında gözüken hesap değeri, kâr payını oluşturur (Bkz. 191 No.lu GV.Tebliği.)

İki ayrı vergi var
Bedelsiz hisselerin, gerçek kişi ortak açısından iki ayrı vergi var.

1) Menkul Sermaye İradı Olarak

Bedelsiz hisseler değeri, belirli bir tutarı aşıyorsa, aşan kısım değil tamamı menkul sermaye iradı olarak beyan edilir. Buna göre;

a) 1999 yılında, hissenin değeri, vergi alacağı dahil 3,5 milyar lirayı,

b) 2000 yılında, hissenin değeri, vergi alacağı dahil 4 milyar 375 milyon lirayı,

aşıyorsa kâr payı ya da temettü geliri elde edilmiş gibi beyan edilecek ve ele geçmeyen paranın gelir vergisi ödenecek.

2) Değer Artış Kazancı Olarak

İştirak hisseleri, ne zaman satılırsa satılsın, bu satıştan doğan kazancın 3,5 milyar lirayı aşan kısmı, "değer artış kazancı" olarak gelir vergisine tabi olacak. (GVK Geçici 56/D-4). Ancak, gerçek kişi ortağa "bedelsiz hisse senedi" verilmişse, durum değişiyor. Hisse senedi, iktisap (yani edinme) tarihinden itibaren 3 ay içinde satılırsa, bundan doğan kazancın 3,5 milyar lirayı aşan kısmı gelir vergisine tabi. Hisse senedi, üç aylık süre geçtikten sonra satılırsa, kazancın tutarı ne olursa olsun gelir vergisi ödenmeyecek...