Bu filmi daha önce görmüştük. Hem de iki kez. İlki 1987'deki büyük patlama sırasında aracı kuruluşlar borsa müşterilerine hizmet edemez duruma gelmiş, hatta bazıları bunu istismar ederek borsa dışında çok yüksek fiyattan müşterilerine hisse senedi satmıştı. Aracıların büyük çoğunluğu yeni müşteri kabul etmiyordu.
Sorunun tıkandığı nokta olarak işlem sistemi ve borsanın fiziki mekanı gösterildi. Borsa binasıyla işlem sistemini de değiştirdi. Toplu açılış fiyatına dayalı müzadeye sisteminden sürekli müzayedeye geçildi. Fiyatlar oynaklaştı.
1989-90 patlaması sırasında da aracılar gelen yeni müşterilere hizmet veremez duruma geldi. Aylarca geceli gündüzlü çalışan aracı kurumlar belli limitin altındaki müşterileri kabul etmediler. Sokak borsası böyle bir boşlukta büyüdü ve Tophane'deki Rıhtım Caddesi ve ara sokaklar hisse senedi işportacıları ile dolup taştı.
1993 patlaması hisse senedi işlemlerinin elektronik ortama geçirilmesini, çift seansa dönüştürülmesini ve borsanın yeni binaya geçirilmesini beraberinde getirdi.
* Sistem yine tıkanıyor - 1999-2000 patlaması da büyüklük olarak bundan 10 yıl önceki patlamaya benziyor. Hatta ondan daha güçlü olduğunu da fiyat ve işlem hacmi artışı ile ispatladı. Özellikle dövizin tasarruf aracı olarak devreden çıkması, faizin de yerlerde sürünmesinden dolayı, hisse senetlerine ve A tipi yatırım fonlarına zorunlu olarak büyük bir yöneliş var. Aracı kuruluşlar gene yeni müşterileri kabul edemez hale geldi. Bazıları belli bir alt sınır koydu. A tipi yatırım fonları bulup almak artık büyük bir şans.
Halbuki borsa elektronik. Ancak sistem yine tıkanmak üzere. Sistemi bu kez tıkayan sürekli müzayede. Yani müşteri emirlerinin perakende şekilde borsada işlem görmesi zaman alıyor. Seans açılışlarında büyük yığılmalar yaşanıyor.
* Toplu açılışa dönüş - Çözüm, işlem sistemini revize etmede. Yeniden toplu açılış fiyatına dönmek ve onun üzerinde sürekli işlem yapmak, sistemi önemli ölçüde rahatlatabilir. Aracı kurumda toplanacak emirlerin seans başlamadan borsaya bilgisayar aracılığıyla veya disketle iletilmesi durumunda fiyata göre yapılacak eşleştirme sonunda ortaya toplu açılış fiyatı çıkacak. Bu önemli oranda işlemleri gerçekleştirmiş olur. Toplu açılış fiyatı dışında kalan emirlerin ana sisteme aktarılması da başlangıçta yaşanmakta olan emir giriş sıkıntısını azaltır. Bu emirlerin ana sistemde öne geçmiş olmaları toplu açılışa katılmayı cazipleştirir. Duyduğumuza göre borsa işlem sistemi üzerinde çalışıyor. Yeni sisteme geçiş önemli rahatlama sağlayabilir.
* Günlük değişime sınır - İşlem sisteminin değiştirilmesi yanında bir de günlük fiyat değişimi sınırlandırılabilir. Borsa artık yıllık faiz oranının yarısı kadar düşmemeli veya yarısı kadar artmamalı. Madem ki yüzde 100'lük enflasyondan yüzde 25 enflasyonu hedefledik, burada bir indirim yaptık, döviz kurunu, kiraları, mal fiyatlarını sınırlandırıyoruz. O halde borsadaki fiyat basamakları ve günlük fiyat değişimi de sınırlandırılmalı. Bir seansta yüzde 10, bir günde yüzde 20 fiyat değişimi önemli oranda düşürülmeli ve enflasyona uyumlaştırılmalı.
Sonuç - "Herkesin uyduğu imama sen de uy"
