Pratik hesaplar

2000 yılı için gün gün kurların açıklanmasından bu yana bir hafta geçti. Böyle bir duruma hiç alışık değiliz. Vatandaşların bunun ne anlama geldiği konusunda tereddütleri olduğunu izliyorum.

Halbuki hayatımız çok kolaylaştı. Eskiden bir çok hesabı yapmakta zorlanırdık. Neden? Çünkü gelecekteki gelirimizi ve harcamalarımızı somutlaştırmak adeta olanaksızdı.

Enflasyon ve devalüasyon belirsizdi. Bir takım varsayımlara dayanmak zorunda kalırdık. Onların güvenilir olmadığını da bilirdik. El yordamı ile işleri götürmeye çalışırdık.

Bugün çok farklı bir durumdayız. Merkez Bankası dövizin bir yıllık değerini verdi. Enflasyonun da kurdaki değişmeye çok yakın seyredeceğini söyleyebiliriz. Yani, akılcı hesap yapmanın bütün koşulları mevcut.

Taksitle alımlar
Bir örnek düşünelim. Taksitle dayanıklı tüketim malı alacaksınız. Otomobil, beyaz eşya, vs. Satıcı size hem peşin fiyatını hem de taksit toplamını veriyor. Taksitle almanın reel yükünü nasıl hesaplayacaksınız?

İşiniz çok kolaylaştı. Merkez Bankasının açıkladığı tabloda taksit ödeme günlerindeki döviz kuru mevcut. Taksitlerinizi o kura bölünce dolarla ne kadar ödeyeceğiniz ortaya çıkacak.

Sonra peşin fiyatını o günün kurundan dolara çevireceksiniz. İki sayı arasındaki fark, taksitle almanın size yüklediği reel maliyettir. Sayının büyüklüğüne göre değer mi, değmez mi karar vereceksiniz.

Kurları nasıl bulursunuz? Internet kullanan okuyucularım www.ibun.edu.tr/akat web sayfamda diğer bölümüne bakabilir. Merkez Bankası'nın günlük kurlarını oraya koyduk. Ancak, bir konuda dikkat etmek gerekiyor.

Merkez Bankası "1 dolar artı 0.77 euro" döviz sepetinin değerini açıkladı. Ondan dolar ya da mark kuruna geçmek için ek hesap gerekiyor. Çünkü, euro/dolar paritesi değiştikçe, fiili dolar ve mark kuru da değişecek.

Euro/dolar çapraz kuru bir süredir euro=1.02 düzeyinde seyrediyor. 2000'de doların bir miktar değer kaybetmesi bekleniyor. 2000 sonu için tahminler euro=1.15 dolar civarında.

Internetteki dosyada benim nisbeten makul çapraz kur varsayımlarına göre hesapladığım günlük dolar ve mark sayılarını da bulabilirsiniz.

Faiz düşüşü
Tüketicinin dikkat etmesi gereken bir başka nokta daha var. Bir hafta içinde TL faizlerinde büyük düşüş yaşandı. Fakat bu süreç devam edecek. Faizler daha da aşağılara inecek.

Türkiye'de faizler aylık belirleniyor. Aylık faizde küçük indirimler yıllıkda büyük farklar yaratıyor. Bazı örnekler verelim.

Aylık yüzde 6 faizin mürekkep yıllığı yüzde 100 eder. 2000'de devalüasyon yüzde 20 olduğuna göre, dolar faizi yüzde 67'ye gelir. Aylık yüzde 5'e inince, yıllık yüzde 80'e, dolar faizi ise yüzde 50'ye geriler.

Aylık yüzde 4 için yıllığı yüzde 60, dolar faizini yüzde 33 hesaplıyoruz. Aylık 3.5'da ise yıllık yüzde 41'e, dolar faizi yüzde 26'ye iniyor. Yarım puanın kazancı dolarla yüzde 7 oluyor.

Eşit taksitli bir yıl vade ile peşin fiyatı 10.6 milyar TL ya da 20 bin dolar olan bir otomobil alındığını düşünelim. Yüzde 4'le ödenecek faiz takriben 3.300 dolardır. Yüzde 3.5'la ise 2.600 dolar.

Eğer faizin iki hafta sonra yarım puan düşeceğini bekliyorsanız, 700 dolar karınız olacaktır. Hesaplarınıza işin bu boyutunu da eklemeyi düşünmeyin. Ancak, otomobil örneğinde bir başka boyut daha var. Yılbaşında vergiler artacak. Onu da kontrol etmek gerekiyor. Belki de vergiden kar, faiz maliyetinin üstünde olabilir.

İşte böyle. Yavaş yavaş hepimizin düşen enflasyon ve faizlere ayak uydurmamız gerekecek. Kolay gelsin.