Tüketim eğilimi güçlenecek, çünkü...
* Hayatla ilgili beklentileri geleceğe erteleme eğitimi giderek zayıflıyor. Eğitim ve gelir düzeyinin yükselmesi ile bugünü yaşama eğilimi güçleniyor.

* Ailelerin harcama psikolojisi kökten değişecek. 1990'lı yıllara kadar, aileler, ellerindeki imkanlara göre harcama yaparlardı. Yeni dönemde özellikle bireyleri genç aileler, hedefledikleri tüketim düzeyi için daha fazla kazanmaya gayret edecek.

* Gelecekteki zor günler için para biriktirme eğilimi, 20-40 yaş arasında zayıflarken, 40-60 yaş arasında güçlenecek.

HARCAMALAR ARTACAK
* Halen tüketim harcamaları, durgunluk ve yüksek faiz nedeniyle 1997 düzeyini aşamadı. Olası bir canlanma, duraklayan tüketimin frenlerini gevşetecek.

* Enflasyonun ve reel faizin gerilemesi, varlıklı kişilerin ertelediği tüketimleri ister istemez devreye sokacak.

* Tüketici kredisi faizlerinin düşmesi, orta sınıfın tüketimini yükseltecek.

* Hızlı büyümenin yaşandığı her yıl içinde, her yıl 7 milyar dolarlık ek satın alma gücü ortaya çıkacak.

* Yüzde 65 olan kentleşme oranının artışı ek talep yaratacak.

* Kentlerin çevresinde yaşayan ve yeni göç etmiş ailelerin zamanla kent hayatına uyumu da tüketim üzerinde olumlu etki yaratacak.

NÜFUSUN ETKİSİ
* Nüfusla ilgili her eğilim, tüketimi besleyecek.

* Nüfus artış hızının gerilemesini, hane halkı sayısındaki artış fazlasıyla telafi edecek.

* 0-14 yaş grubu 20 milyon çocuk var. Bu sayı 2010 yılında da aynı kalacak. Çocuk başına gıda, giyim, eğitim ve sağlık harcamaları, gelir aynı kalsa da yüzde 20 artacak.

* Doğurganlık hızının düşüşü, kadınların harcamalarını yükseltecek.

Pazardaki bölünme sürecek, çünkü;

* Toplumda, ekonomide ve ailede demokrasinin kökleşmesi, kişisel tercihlerin ön plana çıkması sürecini hızlandıracak.

* Bireyselleşme eğiliminin güçlenmesi ise aynı eve, aynı türden ikinci bir cihaz veya eşya girmesini sağlayacak.

* Giyim, kişisel bakım ile dışarıda yemek masraflarının toplamdaki payı yükselecek.

* Tüketicilerin yaş grubu, coğrafi bölge, cinsiyet, gelir düzeyi, hayat tarzı, dünya görüşü ve benzeri kriterler itibariyle bölümlenmesi bir 10 yıl daha devam edecek. Bu süreçten ürünlerini farklılaştıranlar ve ürün yelpazesini genişletenler kazançlı çıkacak.

ORTA VE ORTANIN ÜSTÜ
* Gelir dağılımındaki bozulma dayanma gücünün sınırlarında. Hızlı büyüme dönemi başlatılabilirse canlanma en büyük yararı orta ve ortanın üstü gelir gruplarına sağlayacak.

* Olabildiği kadar şık ve hesaplı olan "kompakt" ürünleri piyasaya sürenler pazar payını hızla artıracak. "A" grubuna takılıp kalanlar, bu talebi ıska veya teğet geçecek.

OTO VE HİPERMARKET
* Son yıllara kadar emlak mı otomobil mi sorusunun cevabı çoğunlukla emlak olurdu. Bu tercih 1995'ten sonra değişti. Deprem psikolojisi de bu seçimi etkiliyor.

* Otomobil sayısındaki yılda ortalama yüzde 8-10 arasındaki bir artış, süper ve hipermarket sayısının 2005 yılına kadar artmasını sağlayacak. İç turizm de iyice canlanacak.

* Kırsal kesimde geliri orta ve yüksek olanlar için yeni yol üstü alışveriş merkezleri kurulacak.

* Küçük perakendecileri köşeye sıkıştıran, kırtasiye, nalburiye ve müzik oyuncak mağazalarına yeni türler (bilgisayar, spor malzemesi, beyaz eşya) eklenecek.

FARUK TÜRKOĞLU