Mamografi hataları kadınları memesiz bırakıyor!

Dr. Can Gürbüz Türkiye Meme Vakfı Başkanı
Patoloji laboratuvarında yapılacak en küçük bir hata bile kadınları memesiz bırakabiliyor. Emin olmayan cerrah, gereksiz yere memenin tümünü çıkartma yanlışına düşüyor!

Siz hiç alınması gerekmediği halde boşu boşana alınan kadın memesi gördünüz mü?
Evet! Malesef bazı cerrahlar emin olamadıkları zaman kitlenin tümünün çıkartılmasını tek yol olarak görebiliyor. Ülkemizde çekilen genel mamografi kalitesi maalesef yetersizdir. Bu konuda bir denetimin yapılmaması da sorunun çözümünü zorlaştırıyor. Patoloji laboratuvarlarında yapılabilecek bir hata da yanlışlıkla memenin tümünün alınmasına yol açabilir. Hastanın yanlışlıkla memesinin alınması veya gereksiz cerrahi müdahale görmesi ülkenin genel sağlık koşulları seviyesi ile doğrudan ilgili bir sorundur. Bunların dışında hiçbir hekimin elinde bir patoloji raporu olmadan memeyi alması mümkün değil.

Kadınların memelerinin alınması onları bu hastalıktan tamamen uzaklaştırıyor mu?
Memenin tümünün alınması meme kanserinin tekrar aynı memede veya vücudun herhangi bir yerinde nüks etmesini engellemez. Düşük oranda da olsa aynı memede tekrar edebilir. Burada önemli olan hastanın tedavisinin, hastalığın hangi aşamasında yapıldığı ve kanserinin tipidir. Her meme kanseri, birbirinden farklı genetik yapılara sahiptir.

Bir kadın, "Ne olursa olsun mememin alınmasını istemiyorum" derse ne yaparsınız?
Hiçbir kadının veya kişinin tedavisi kendi rızası olmadan yapılamaz. Bu konuda hekime büyük görev düşmektedir. Hekim hastayı yeterince bilgilendirmeli ve ikna etmeye çalışmalıdır. Ancak hekimin tüm çabalarına rağmen bazen hastayı ikna etmek mümkün olmamaktadır. Böyle durumlarda son söz her zaman hastadadır.

Bir kadın, "Kist küçük olabilir ama siz yine de mememin hepsini alın" derse ne yaparsınız?
Kadının memesinde saptanan tümör çok küçük bile olsa, kadın memesinin tümünün alınmasını isterse cerrah kadının memesinin tümünü alabilir. Burada hastanın yeterli derecede bilgilendirilmesi çok önemlidir. Hasta bilgilendirildikten sonra; hala tüm memesinin alınmasını istiyorsa ameliyat edilebilir. Hastaya yapılacak tedavide son sözün eğer hastanın yaşamını tehdit etmiyorsa hasta tarafından verilmesi gerekir. Hekimin de buna saygı duyması gerektiğine inanıyorum.

Sizce meme kanseri teşhisi konan bir kadın, önce hangi doktora gitmeli? Cerraha mı, onkoloğa mı?
Memesinde kanser şüphesi olan kadının ilk başvuracağı hekim, meme cerrahisi ile uğraşan bir genel cerrahi uzmanı olmalıdır. Muayene ve tetkikleri yapıldıktan sonra eğer kanser şüphesi varsa, şüpheli dokudan parça almak ve patolojide incelemek gerekir. Şüpheli dokudan parça, ince bir iğne ile alınabilir veya kalın bir iğneyle daha büyük bir parça alınabilir. Bu işlemler cerrah veya radyoloji uzmanı tarafından yapılabilir. Bu aşamada hastanın sorumlu hekimi genel cerrahi uzmanıdır. Kanser teşhisi konulunca hastalığın durumuna göre kişi önce ameliyat edilir. Ancak eğer kitle ameliyat edilemeyecek kadar büyükse veya bölgesel olarak ilerlemişse önce bir onkoloji uzmanı tarafından ilaç tedavisi uygulanarak hastalıklı kitle küçültülür. Daha sonra da ameliyat edilir.

Kanser hastasına onkolog memenin korunmasını, cerrah ise tamamen alınmasını önerebilir mi?
Tüm memenin alınıp alınmamasına genel cerrahi uzmanı karar verir. Ancak tümör fazla büyük ve meme koruyucu cerrahi için uygun değilse, önce onkoloji uzmanı tarafından ilaç tedavisi uygulanır. Daha sonra meme koruyucu cerrahi yapılır. Koruyucu meme ameliyatı yapılabilmesinin bazı kriterleri vardır. Öncelikle, kitlenin boyutu memenin kendi boyutuyla orantılı olmalıdır. Küçük bir memede büyük bir kitle varsa, meme koruyucu cerrahi kozmetik açıdan iyi bir sonuç vermez. Bu durumda ilaçla kitle küçültüldükten sonra meme koruyucu cerrahi yapılabilir. Eğer kitle meme başına çok yakınsa, meme başını da ameliyatla almak gerekebilir. .

* * *
Prof. Dr. Haluk Onat Tıbbi Onkoloji Derneği Başkanı
Her cerrah bu konuda uzman değildir. Bu işi yeterince bilmeyen bir cerraha giden hasta boş yere memesinden olabilir. Maalesef bugüne kadar bu durumda pek çok hasta gördüm.

Siz hiç alınması gerekmediği halde boşu boşana alınan kadın memesi gördünüz mü?
Evet, tümör küçük bile olsa ve koruyucu tedaviyle kurtulabilecek durumdayken bile gereksiz yere memesi alınan kadınlarla karşılaşıyoruz. Bize gelindiğinde artık iş işten geçmiş oluyor.

Kadınların memelerinin alınması onları bu hastalıktan tamamen uzaklaştırıyor mu?
Hayır, uzaklaştırmaz. Meme alındığında, 'iş bitti' denilemez. Hastanın risk durumu veya tekrar olasılıkları yeniden değerlendirilmelidir. Radyoterapi, kemoterapi veya diğer seçenekler gözden geçirilerek, memesi alınan hasta sürekli kontrol altında tutulmalıdır.

Bir kadın, "Ne olursa olsun mememin alınmasını istemiyorum" derse ne yaparsınız?
Öncelikle tümör küçültülerek bu şansın hastaya verilmesi söz konusu olabilir. Bu mümkün değilse ya da memenin alınması hastanın sağlığı için acil olarak gerekliyse, durumun ciddiyeti yeniden kendisine anlatılır. Ancak son karar hastanındır. Alınıp alınmaması onun onayına bağlıdır. Öncelikli hedef hastanın hayatını kurtarmak, sonra memesinin korunmasıdır.

Bir kadın, "Kist küçük olabilir ama siz yine de mememin hepsini alın" derse ne yaparsınız?
Koruma öneririm ancak hasta ısrarla hepsinin alınmasını istiyorsa ben de ameliyatı yaparım. Ameliyattan sonra "Keşke mememi aldırmasaydım" diyen çok hastayla karşılaşıyoruz. Kadınlar başlangıçta bunu önemsemeyebilir. Ancak daha sonraki yaşantılarında kaybedilen bu organ nedeniyle seksüel ve estetik bakımdan sorunlar yaşadıklarında, büyük pişmanlık duyuyorlar. Bunun yüzden hızlı karar verilmemeli. Birkaç hekimden görüş alınmalı...

Sizce meme kanseri teşhisi konan bir kadın, önce hangi doktora gitmeli? Cerraha mı, onkoloğa mı?
Tercih hastanındır. Ancak doğru teşhis ve etkili tedavi de onkoloğun hastaya desteği daha fazla olabilir. Genel cerraha giderse de mamografi, sonografi ve gerekirse meme MR'ı talep etmeli. Kanser şüphesi olan bir kitle varsa ve bu en az 2 cm civarında ise kadın ameliyat edibilir. Ameliyat sonrasında o kitleden frozen denilen yöntemle patolog onun kanser olup olmadığına ilişkin biyopsi sonucuna göre karar verir. Eğer kanser değilse bu kitle çıkartılır. Eğer kanserse meme kanseri operasyonu yapılması lazım. Eğer bu 2-3 santimlik bir tümörse, meme koruyucu ameliyatla kadının sağlığını kazanmasına yardımcı olunur. Eğer birden fazla noktada kanser varsa mutlaka göğüsün tamamı alınmalıdır. Ancak hastalık sadece tek bir noktadaysa, meme korunmalıdır.

Kanser hastasına onkolog memenin korunmasını, cerrah ise tamamen alınmasını önerebilir mi?
Her cerrah iyi bir cerrah değil maalesef. Bu konuda deneyimli bir meme cerrahının hastayı görmesinde yarar var. Kişi arada bir, bu ameliyatı yapan bir doktora giderse memesinden olabilir. Ancak sürekli bu işi yapan bir cerrah, önce kitleyi küçültmeyi ister. Bunun için kemoterapiden yardım alabilir. Sonrasında ameliyat gerekiyorsa yine işlem gerçekleştirilir. Ameliyat yerine meme koruyucu cerrahi yapılmışsa, memeye mutlaka ışın tedavisi uygulanmalıdır. Hasta seçimini kısa vadeli düşünerek değil, uzun dönemde cinsel hayatını ve iş hayatını da düşünerek yapmalıdır. Dediğim gibi; son söz her zaman hastanındır.