Kalıtsal hastalıkları önlemek mümkün mü?

Bazı yakınlarımızda üzücü hastalıklar ortaya çıktı. Şimdi beni de bir korku aldı. Akrabalarımın kanser olmaları veya kalp krizi geçirmeleri bende de risk yaratır mı? Korunmak için neler yapmalıyım? Aileden geçen hastalıklardan insanın kendisini koruması mümkün mü?

Sağlıklı kişilerin doktora başvurma nedenlerinden bir tanesi de 'ailemde şu hastalık var, acaba bende de ortaya çıkar mı?' sorusudur. Buna sık sık 'aynı şikayet babamda da vardı, kanser çıktı' türü kaygılar eşlik eder. Bu tür sorgulamalar stres yaratsa da, aslında doğru yaklaşıldığında çok önemli faydalar sağlar. Gerçekten en az 30 kadar ciddi hastalık kalıtsal kökler taşır. Bu durumda önemli olan; kişiyi doğru bilgilendirmek ve risk yok ise endişelerini ortadan kaldırmak, risk söz konusu olduğunda da gereken tarama testlerini yaptıktan sonra koruyucu önlemlerin alınmasını sağlamaktır. Bu şekilde birçok ailevi hastalık erken teşhis ve tedavi edilebilir veya bunların ortaya çıkması engellenebilir.

ERKEN TANI ÖNEMLİ
Ailede kalıtsal hastalık riski değerlendirilirken bazı genel kurallar uygulanır. Zayıf derecede risk, ya hiç kimsede bulunmaması veya ikinci dereceden bir akrabada olmasıdır. Orta derecede risk, birinci dereceden bir yakında veya ikinci dereceden iki kişide geç ortaya çıkmasına denir. Kuvvetli veya yüksek risk ise; en az bir birinci dereceden yakında erken olarak, iki veya daha fazla birinci dereceden yakında herhangi bir yaşta veya iki ve daha fazla ikinci dereceden akrabanın birinde erken olarak hastalık başlamasıdır. Doktorlara düşen görev; her hastanın aile sorgulamasını yapmaları ve risk ipuçlarını gözden kaçırmamalarıdır. Gelin şimdi bazı sık rastlanan ve ciddi kalıtsal hastalıklara göz atalım: Kanserler haklı olarak en çok sorulan ve endişeye neden olanlardır. Meme, yumurtalık, kalın bağırsak, prostat, pankreas, mide, böbrek, karaciğer ve tiroit kanserleri kalıtsal olabilir. Kalp damar hastalıkları, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve şeker hastalığı da aileden geçmektedir. Kemik erimesi, alerji, görme ve işitme bozuklukları da akrabalardan bireye taşınabilir. Kişisel olarak yapılması gerekenlerin başında; bu tür ihtimaller olabileceğini bilerek, uyanık davranmak ve ailelerimizdeki hastalıkları sorgulamak gelmelidir. Bunun ardından şüphe duyulduğunda da paniğe kapılmadan doktorunuza danışmalısınız. Hatırlamanız gereken şey ise birçoğunun önlenebilir veya erkenden kesin tedavi edilebilir olduğudur. Sonuç olarak; bazı hastalıklar, akrabalarımızda görüldüğünde, bizlerde de ortaya çıkabilir. Ancak erken tarama testleri ile neredeyse tamamı yakalanabilir ve bu sayede kesin tedavi edilebilir.