|
Yuvacık Barajı gerçeği
Pazar akşamı Habertürk'te Melih Meriç'in Basın Kulübü programında Yuvacık Barajı ile özdeşleşen Sefa Sirmen, benim de içinde bulunduğum gazetecilerin sorularına cevap vermeye çalıştı. Basın Kulübü'nü izlemeyenler için Yuvacık Barajı ile ilgili bugüne kadar olan süreci araştırdığım kadarı ile sizlerle paylaşmak istiyorum.
İzmit ve çevresine içme suyu temin etmek üzere Yuvacık Barajı'nın yapılması 1963 yılında gündeme geliyor. Devlet Su İşleri 1986 yılında 13 milyar TL muhammen bedel ile ihale açıyor. Gama İnşaat firması ihaleye girip yüzde 6.8 oranında bir kırım ile 12.2 milyar TL ile ihaleyi kazanıyor. 1986 yılında yapımına başlanan Yuvacık Barajı'nın gövdesi, ödenek yetersizliğinden ötürü 1995 yılına kadar 35 metre dolgu olarak yükseliyor. Bu 10 yıllık süreçte istimlakların tamamı ve yollar yapılıyor.
En önemlisi mevcut su yataklarının kanal değişikliklerini sağlayan 'derivasyon tüneli' yapılıyor. Söylenenlere göre DSİ tarafından yaptırılan Yuvacık Barajının 1986-1995 yılları arasındaki sürede barajın yüzde 40'ı bitirilmiş oluyor.
Sistem neden değişti?
Yuvacık Barajı'nın ödenek yetersizliğinden dolayı bitirilememesi üzerine İzmit Belediye Başkanı Sefa Sirmen ile siyasi otorite arasında birtakım görüşmeler oluyor. Bu görüşmelerde bu sistemin değişmesi bunun yerine Yap-İşlet-Devret (YİD) sistemi ile bu barajın bitirilmesi gündeme geliyor. Ancak YİD modeli ile ilgili siyasi otoritenin bu aşamaya kadar aldığı herhangi bir yazılı karar yok.
Yüksek Planlama Kurulu'nun bu konuda henüz bir kararı yok iken, İzmit Büyükşehir Belediyesi inşaatı yapan firma ve Thames Water konsorsiyumu arasında arasında 02.02.1993 tarihinde Uygulamalı Su Satış Anlaşması (USSA) taslağı ve 21.07.1993 tarihinde mutabakat zaptı imzalanıyor. İzmit Belediyesi ayrıca 31.12.1993 tarih ve 1862 numarası ile teşvik belgesi alıyor. Bu arada konsorsiyum YİD kapsamında yapılacak baraj için yurt içi ve dışından finansman arayışına giriyor. Bu düşünceye göre, Baraj yılda 142 milyon metreküp su üretecek, bunun 42 milyon metrekübü Kocaeli'ne, 100 milyon metrekübü de İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne verilecek. Ancak dönemin İSKİ Genel Müdürü Ergun Göknel tarafından herhangi bir karar dayanmayan 1992 yılında verilen iyi niyet yazısından başka İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin bu miktarı satın alacağına dair resmi bir taahhüdü ortaya koyan karar iddia edildiği gibi gözükmüyor.
YPK Kararı'nın anlamı
İzmit Belediyesi'nin talebi üzerine Yüksek Planlama Kurulu'nun (YPK) 24.02.1995 tarihinde Yuvacık Barajı'nın YİD sistemine göre yapılmasını öngören kararı çıkıyor . Siyasi otorite bu kararı ile sadece projenin YİD sistemi ile yapılmasını öngörüyor. Yani iddia edildiği gibi sözleşmenin içeriğini de siyasi otorite belirlemiyor.
Yuvacık Barajı 1996 yılından itibaren Gama-Güriş, Thames Water ve Mitsiu-Sumitomo konsorsiyumu 865 milyon dolar inşaat bedeli, sonradan 96 milyon dolar ilave ile 961 milyon dolar inşaat maliyetli Yap İşlet Devret modeli ile alınacak bu kredi, hazine garantili olarak İzmit Büyükşehir Belediyesi ile konsorsiyum tarafından imzalanan USSA ile 15 yıllık süreyi kapsayan anlaşma yapılarak yürürlüğe giriyor. Konsorsiyum ayrıca İZSU diye bir şirket kuracak, bu şirket 15 yıllığına burayı işletecek ve 15 yıl sonra çalışır vaziyette İzmit Belediyesi'ne bedelsiz olarak teslim edecek.
Sözleşme tek taraflı
İzmit Beldiyesi ile konsorsiyum arasında imzalanan USSA'ya göre, her yıl İzmit Belediyesi 142 milyon metreküp su parası ödeyecek. İster kullan, ister kullanma 15 yıl boyunca her yıl bu kadar suyun parası ödenecek. Hatta, bugünlerde yaşandığı gibi barajda su olmazsa bile her yıl 142 milyon metreküp suyun bedeli ödenecek.
Bununla da yetinilmemiş, şirketin belediyeye teslim edeceği ham ve arıtılmış su miktarı toplam 142 milyon metrekübü aşarsa, aşan miktarla fazla üretim fiyat çarpımından bulunacak meblağ belediye tarafından ayrıca ödenecek. Belediye, projeden alınan suyun kullanıldığı su dağıtım şebekesinin, her yıl toplam 142 milyon metreküp ve günde en az 300 bin metreküp ve en çok 480 bin metreküp su kabul edecek şekilde çalıştırmasını sağlayacaktır.
Kullanmadığın suya para
Sözleşmenin bir başka ilginç maddesi, içme suyu fiyatı belediye tarafından belirlenmeyecek, konsorsiyumun oluşturduğu İZSU şirketi tarafından, söz konusu yıla ait öngörülen gelirin 142 milyonda biri olacaktır.
Bu modele göre su satış fiyatı maliyet esasına göre belirleniyor. Maliyet ne kadar şişirilirse su fiyatı da ona göre yükselir. İzmit Belediyesi bu sözleşme ile en pahalı suyu kullanmak durumunda kalmıştır.
Sözleşmede yer alan ve Belediye ile Hazine'nin elini kolunu bağlayan bir maddede belirlenen mücbir sebep halleridir. Bu madde tamamen konsorsiyumu koruyan maddeleri kapsıyor. Mesela, herhangi bir Türk yargı mercinin bu anlaşma tarihinden sonra verdiği karar, emir ve hüküm mücbir sebep kabul edilmiş.
Ayrıca Anayasa ve yürürlükteki yasalarımızda yer almayan 'tahkim' sözleşme şartları arasına monte edilmiş. Konsorsiyumda bu maddeye dayanarak tahkime başvurmuş ve Belediye ile hazine sıkıntıya düşmüştür.
YARIN: Projenin sahibi Belediye neden konsorsiyumun işletme şirketine ortak oldu ve maliyetler gerçekten yüksek mi?
|
