|
 |
 |
 |
Yazarlar ülkelerine mi yoksa dünyaya mı ait?
Yazarların elinden çıkan her yazılı kâğıt parçasını 'milli hazine' olarak kabul etmek mi, yoksa dünyaca okunan bir yazarın arşivinin hangi ülkede olduğunun önemli olmadığını savunmak mı daha mantıklı?.
Birçok Amerikan üniversitesinin peşinde olduğu Salman Rüştü arşivinin, son aylarda Atlanta'daki Emory Üniversitesi'ne satışının gerçekleşmek üzere olduğu söylentileri İngiltere'de Rüştü'nün yazdıkları kadar gürültü kopardı. Amerika'nın Georgia eyaletindeki Emory Üniversitesi İngiliz şair ve çocuk kitapları yazarı Ted Hughes ve 1995 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi İrlandalı şair ve yazar Seamus Heaney'in arşivlerini de elinde bulunduruyor. Emory, Rüştü'nün yanı sıra Beyaz Dişler'in (White Teeth)' in yazarı Zadie Smith ve Günden Kalanlar (The Remains of the Day), Never Let Me Go'nun yazarı Kazuo Ishiguro arşivlerine de alıcı oldu. Salman Rüştü'ye yakın bir kaynak, birçok Amerikan üniversitesinin yazarın arşivine talip olduğunu doğrularken, edebiyat çevreleri Şeytan Ayetleri kitabının yayınlanmasının ardından çıkarılan fetva üzerine korunması için İngiliz halkının vergilerinin sarfedildiğini hatırlatıyorlar.
ÜÇ TON ARŞİV SATTI
Amerikalılar yazar arşivi koleksiyonlarında özellikle İngiliz ve İrlandalı yazarlara ağırlık veriyor.  George Bernard Shaw, James Joyce ve Edith Sitwell'in arşivlerinin de bulunduğu Texas Üniversitesi, yazar koleksiyonları için yılda 3 milyon sterlin (8 milyon 300 YTL) harcıyor. Peter Ackroyd, Julian Barnes, Malcolm Brudbury, oyun yazarı David Hare ve Tom Shephard, Graham Greene, DH Lawrance, Evelyn Waugh ve Peter Pan'in yazarı JM Barrie arşivleri anavatanı dışında. 2000 yılında üç ton ağırlığındaki el yazması metinleri, not defterleri ve mektuplarını satan 73 yaşındaki oyun yazarı Arnold Wesker, "British Library alay edercesine 60 bin sterlin önerdi. Austin Texas Üniversitesi ise 100 bin sterlin... Londra'da kalmasını isterdim ama fark çok fazlaydı," açıklamasını yaptı. Hayattayken arşivini satan diğer bir yazar ise Ted Hughes. Ölümünden bir yıl önce 1997'de arşivini Emory Üniversitesi'ne 500 bin sterline sattı.
İNGİLİZ YAZARLARIN İSYANI
Yazarların arşivlerinin yurtdışına çıkmasına karşı kampanya başlatan İngiltere eski  Kültür Bakanı Lord Smith, geçtiğimiz yıl kasım ayında Edebiyat Hazineleri Çalışma Grubu (Literary Heritage Working Group) adlı bir grup oluşturdu. 15 kişiden oluşan grup, hükümetten Amerika'daki zengin rakipleriyle savaşmak için vergi indirimi ve milli piyango gelirleri gibi kaynaklardan katkı talep ediyor. Şair Andrew Motion, geçenlerde TLS (Times Literary Supplement) dergisine yazdığı bir yazıda Amerikan kütüphanelerinin ilgi ve yatırımlarını övüyor; İngiliz kurumlarına aynı yolu takip etmelerini öneriyordu.
DÜNYAYA AİT DİYENLER
Edebiyatçıların hepsi Lord Smith ve grubuyla aynı fikirde değil. İngiliz yazarların arşivlerinin Amerika'ya satışına karşı olmayanlar, böylece kültürün koruma altına alındığını iddia ediyorlar. Her şeye rağmen kâğıtlar Salman Rüştü'ye ait. Emory Üniversitesi arşivleri mühürleyip koruma altında tutacak. Rüştü'nün Emory'e giden arşivinde yazarın yayınlanmamış iki romanının nüshası da bulunuyor. Liberal Demokrat Parti'den parlamenter Adrian Sanders, arşivlerin yurtdışına çıkmasından rahatsız olmayanlardan. "Ülkemizde  diğer kültürlere ait birçok eser var, ne yazık ki bu dünyanın gerçeği," diyor. Konu hakkında biraz düşününce ortaya bazı sorular çıkıyor: Yazarların el yazmaları ve arşivleri önemli, fakat nerede saklandıkları çok mu önemli? Yazarların arşivleri 'milli hazine'mi yoksa Rüştü, Heaney, Hughes çapındaki yazarların arşivleri 'dünya hazinesi' mi? İngiliz yazarlarının British Kütüphanesi'nde saklanmasını savunanlar Elgin mermerlerinin Yunanistan'a geri verilmesinde ısrar ederler miydi? İngiliz yazar Ted Hughes'un eserlerinin gücü kendi toprağından geliyor şüphesiz, ama el yazılarının, not defterlerinin, arşivinin başka bir ülkede olması üzücü mü? Eserlerinin Amerika'da daha iyi tanınacak olması belki de iyi bir şey. Edebiyat sadece kitaplarda yaşamaz. Amacına dolaşarak ulaşır. Yazarları milli sınırlar içinde tutmak isteyenlerin çabasının hiçbir anlamı yok, demek istemiyorum ama acaba gerçek tek bir yerde toplanabilir mi onu merak ediyorum.
Perihan KORKMAZ
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
