İzleyiciyi 'tahrik eden' sanatçılar
Bedri Baykam'ın 14 yaş dönemi spermlerini sildiği ve 35 yıl sakladığı peçeteyi sergilemesi büyük bir tartışma yarattı. Bu vesileyle, sanatı yadsımak, tahrik etmek ve böylelikle izleyicinin görsel algı ve değer yargılarını değiştirmek isteyen sanatçılarla dolu sanat tarihine şöyle bir göz atmaya ne dersiniz?
Skandal işlere ilk örnek olarak Marcel Duchamp'ın meşhur 1917 tarihli Çeşme'si verilebilir. Duchamp, sanat eserinin kime ait olduğunu soruşturmaya kalkışmak için seri üretim bir nesne olan pisuarı sanat nesnesi olarak dolaşıma sokmuş, böylelikle sanat dünyasının en önemli skandal işlerinden birini gerçekleştirmişti.. Günümüz sanatçıları hâlâ onun izinden gidiyor. Büyük ihtimalle onların başında Serrano geliyor. Kilise, Tanrı ve İsa üçlemesiyle... 1985 yılında Kanlı Haç'ı gerçekleştiren sanatçı, haç şeklindeki pleksiglas tankın içine inek kanı doldurarak stüdyoda fotoğraflar. Serrano bir başka işinde, Piss Christ (İsa'ya İşe) başlıklı  çalışmasında 1987 yılında çişi içine İsa tablosu koyar ve Kanlı Haç fotoğrafına benzer bir görsellikte fotoğraflar. İsa'yı sarı ışık içinde küçük baloncuklarla sarmalanmış görürüz. Bu işi sonunda Serrano, Amerikan medyasından büyük tepki toplar. Dönemin senatörü Helms tarafından eleştirilir. Helms, Serrano'yu şöyle eleştirir: "Bu beş para etmez adamın 15 bin dolarlık burs alabilmek için sözde Ulusal Sanat Kurumu aracılığıyla Amerika'nın vergi mükelleflerinden nasıl para almaya çalıştığına bir bakalım.. Ona harcanan paralar da vergi ödeyenlere geri verilsin.." Son dönem İngiliz sanat dünyasının popüler ismi  Damien Hirst, Mayfair galerisinde yaptığı sergisi için galerinin vitrinine bir enstalasyon yapar. Açılışın gerçekleştiği gece, bu eseri çöp sandığını söyleyen temizlik görevlisi eseri derler, toplar ve çöpe atar. Çünkü Hirst'ün enstalasyonu, arı dolu kahve fincanları, sigara izmaritleriyle dolu kül tablaları, boş bira şişeleri, üzerinde boya bulaşığı bir palet, şövale, merdiven, fırçalar, şeker ambalajları ve yere yayılmış gazetelerden oluşmaktadır. İşi çöp sanıp atan temizleyen temizlik görevlisi 54 yaşındaki Emmanuel Asare, The Evening Standard gazetesine şu açıklamayı yapar: "Onu görür görmez bir ah çektim,  çünkü her şey darmadağınıktı. Bu bana pek de sanat eseri gibi görünmemişti. Bu yüzden her şeyi toplayıp attım."
EMIN'IN KANI, FİLİN DIŞKISI...
Tracey Emin'in ilk New York sergisi, New Yorklular için ilginç bir deneyim olur... Emin, kanlı pedlerini ve tamponlarından oluşan bir yerleştirmeyle galeriye yerleşmiştir. Tüm hayatını en özel ayrıntılarına kadar anlatarak sanatına malzeme yapan Emin'e, muhafazakâr kesimden eleştiri gelmekte gecikmez: "Sanat bu kadar da ucuz ve aşağılık olmamalıdır..." Chris Ofili de benzer bir tepkiyi New York'ta yaşar. Fil boklarından oluşturduğu tablolarıyla... Brooklyn  müzesinde açılan Sensation isimli sergiye katıldığı fil boklu tablolara, ünlü New York belediye başkanı Rudy Giuliani'den büyük tepki gelir. Dışkı, her zaman için klasik bir skandal nesnedir. Kendi dışkısını içerdiği varsayılan teneke kutuların üzerine imzasını atan meşhur aykırı sanatçı Piero Manzoni'den bu yana sanatçıların sık sık başvurdukları bir skandal aracı. Manzoni bunu yaptığında sanat eserini pazarlanabilirliğini sorguluyordu. Onu 1990'lı yıllarda Odd Nerdum ve Kiki Smith'in dışkılarını yapan temizlik kadınları betimlemeleri ve Gilbert ile George'un dev dışkı kurabiyeleri sergilemeleri takip etti.
|
