Ölümsüz Tenten ve Milu
Tenten, belki de dünyanın en çok tanınan Fransız'ıdır. Herge'nin 20. yüzyıla damgasını vuran bu kahramanını size tanıtmayı sürdürüyoruz.
Charles de Gaulle, "Benim tek uluslararası rakibim Tenten'dir. İkimiz de sıradan insanlarız, ama güçlülerden korkmayız" demeyi severdi. Bundan 77 yıl önce, 10 Ocak 1929'de genç, hatta yeniyetme bir gazeteci, Brüksel'den Moskova'ya gitmek üzere trene bindiği zaman bir efsanenin doğmakta olduğu pek belli değildi. Yanında Milu adındaki beyaz köpeğiyle dünyanın her bir yanına giden Tenten, ilk macerasından itibaren bir dünya olayı haline geldi. Petit Vingtieme'de hayat bulmasından bu yana 60'tan fazla dile çevrildi ve 200 milyondan fazla albüm sattı. Casterman yayınevi, Tenten'den yılda 12 milyon euro kar ediyor. Türev ürünlerden de 16 milyon euro geliyor. Tenten'i kendi dillerinde yayınlayan yayıncılar da bir o kadar kazanıyorlar. 1937'den beri giderek artan taklitler ile korsanlar hesaba katılacak olursa, Tenten yılda yaklaşık 100 milyon euro (160 trilyon TL) ciro yapıyor. Tenten efsanesi, Herge'nin ölümünden bu yana zayıflamak bir yana sürekli güçleniyor. Tenten'in doğduğu 1929'dan Herge'nin öldüğü 1983'e kadarki 54 yıl içinde 95 milyon albüm satılmışken, o tarihten bu yana geçen 25 yıl içinde 110 milyon albüm satıldı. Daha yakınlarda Güneş Tapınağı albümünün unutulmuş tek bir karesi 6500 euro'ya alıcı buldu.
KURALDIŞI BİR KAHRAMAN
Tenten, herhalde tüm çizgi roman tarihinin en kuraldışı kahramanıdır. Diğer kahramanların aksine hiçbir olağandışı özelliği yoktur. Yakından bakıldığında adeta tamamen gerçekdışıdır. Bir hecenin iki kere tekrarı olan adı tamamen uydurmadır, ad mı, soyad mı, takma ad mı olduğu belli değildir. Mesleği olan gazeteciliği yaptığı görülmemiştir. Gerçek bir yaşı yoktur. Bazen bir çocuğa, bazen bir yeniyetmeye benzer, ama davranışları çoğu zaman bir yetişkininkidir. Evi, arabası, mülkü yoktur, çok nadiren para harcar, hep aynı kıyafeti giyer. Annesi, babası, kardeşlerinin, yani bir ailesinin olup olmadığı bilinmez. Sevgilisi yoktur, evli değildir. Ama bu yalnızlık dizinin güçlü yanını meydana getirmektedir. Tenten'in duygu ve tutkulardan tam arınmışlığı, onu dünyanın her ülkesinde her yaştan insanın özdeşleşebileceği bir figür haline getirmektedir. Milu'dan başlamak üzere diğer başlıca kişilerin hepsinin belirgin karakterlere sahip olmaları, baş kahramanın yalnızlığını, saflığını ve nötrlüğünü dengelemektedir. Zaten albümler geliştikçe, Herge bu yan kahramanları yavaş yavaş onun ailesi haline getirir: Kaptan Haddock, Profesör Tournesol, Dupont ve Dupond, Çang, Nestor, Castafiore
GEZGİN ŞÖVALYE
Birey olarak bu kadar özelliksiz olan Tenten, aslında ete kemiğe bürünmüş bir iyilik meleğidir. Değerlerini (Batı değerleri) tüm dünyaya dayatmak ister. Cesur, temkinli, kurnaz, kötülüğe kapalı ve yalnızdır. Özellikle bu sonuncu konumundan ve tüm maceralarında başka bir ülkede sorun çözüyor olmasından ötürü, Orta Çağ'ın tüm ahlak öğretisini somutlaştıran "Gezgin Şövalye" imajının  20. yüzyıldaki temsilcisidir. Maceralarında kötü durumlardan çoğu zaman mucize eseri kurtulması, Orta Çağ masallarının mucizeyi çok önemseyen yapısının devamı olmaktadır. Tenten "Mavi Lotus" macerasıyla birlikte yetişkin olur, "öteki"ne açılır, onun sorunlarını üstlenir, yani tam bir gezgin şövalye olur. "Kırık Kulak"la birlikte artık Tenten'in maceraları değil, onun etrafındaki dünya ve o dönemin büyük değişimleri önemli olur. Tenten, bu süreçte iktidarların kutsallığını yerle bir eder, maskeleri düşürür, yolsuzluğa dayalı sistemleri ifşa eder ve hep zayıflardan yanadır. Tenten, yolculuklarında bütün kültürlerden ve dillerden insanlarla ilişki kurar. Aslında Tenten'in maceraları geçen yüzyılın panoramasıdır: Kongo'da sömürgecilik, Amerika'da gangsterlik, Mançurya'yı işgali, uzayın fethi ve diğerleri.
YOLCULUK ÖYKÜLERİ
Dünyanın en büyük coğrafya ve yolculuk dergisi Geo, 2000 yılında Tenten için özel bir sayı çıkardı. Böylece Tenten albümlerinin birer yolculuk öyküsü olarak da okunabilecekleri tescil edilmiş oldu. Tenten, 22 ülkeye gitmiştir ama en çok Orta Avrupa, Orta Doğu ve Güney Amerika gibi çatışmaların yoğunlaştığı yerler vurguludur. Tenten gittiği yerlerde yerel kültür unsurlarına çok önem verir. Tenten'in babası Herge, en çok dağ ve tropikal orman sever çünkü buraları gerçek dekorun dışına çıkabildiği düş alanlarıdır. Buralara ilişkin olarak idealize resimler yapar. Tropikal orman çizimlerinde coğrafyadan çıkıp, Gümrükçü Rousseau'nun resimlerine yaklaşır. Bol bitki, derin yeşil, değişik hayvanlar. Orman onun düşlerinin, dağ ise kabuslarının yeridir: kar, tehlikeli düşüşler, çığ.
HER DAİM GENÇ VE YALNIZ
Herge, Tenten'i dünyada dolaştırırken çoğu zaman jeopolitik tiyatrolar da kurmuş, bu amaçla beş hayali ülke yaratmıştır. Orta Doğu çatışmaları için Khmed; Doğu-Batı bloğu çatışmaları için Sildavya (kapitalist)-Bordürya (komünist); Amerikan-İngiliz çıkar çatışmaları için San Teodoros-Nuevo Rico. Tenten, bu değişik coğrafyalarda yaşadığı maceralar boyunca siyasal açıdan değişim göstermiştir. İlk macerasında anti-Sovyet ve sağ bir çizgide olan, Kongo'da sömürgeciliği savunan Tenten, 1960'tan itibaren Belçikalı olmaktan çıkmıştır. Bu tarihten sonra artık Belçika'ya atıf yoktur. Ulusal aidiyeti kaybolan Tenten, evrensel bir kahraman haline gelirken, yavaş yavaş ideolojiler-üstü hale de gelmiştir. Ancak Tenten, yaratıcısının normal dışı durumlara olan ilgisinin etkisinden hiçbir zaman kurtulamamıştır. İlk kez "Firavun'un Puroları"nda ortaya çıkan normal dışı olaylar, sonunda rasyonel açıklamalara kavuşur. "Kara Ada"da da aynı şey olur. Bu iki albümde, Tenten bu inanışları gülünç hale getirir. Ancak bir bilimadamı olan Tournesol'ün albümlerde ortaya çıkmasıyla, paradoksal bir şekilde, olağandışı olaylar bilimsel olarak açıklanmadan kalırlar. Tenten gezgin şövalyedir. Onun gibi yurtsuz, mülkiyetsiz, ailesiz, batıl itikatları olan, her daim genç, çelişkili ve bu yüzden de ebediyete doğru yürüyen, çekici bir çelişki yumağıdır.
Mehmet Ali Kılıçbay
|
