|
 |
 |
 |
O küçük fark
Bilimadamları insanlarla maymunlar arasındaki genetik yakınlığı mercek altına aldı. Geo'dan Claus Peter Simon insana en yakın tür olan şempanzeler için yapılan bütün araştırmaları inceledi.
Bilimadamlarının araştırmaları şempanzelerin insanı şaşırtan davranışlarının ardındaki genetik yapıyı çözmeye yöneliyor. Peki altı milyon yıl önce insanın ataları neden ağaçlardan inip dik yürümeyi denedi? Bu değişiklikte genlerin nasıl bir rolü vardı? San Diago California Üniversitesi'nden biyokimya ve tıp uzmanı Ajit Varki "Bu tıpkı evrenin oluşumu veya hayatın başlangıcı gibi, en büyük sorulardan biri" diyor ve şempanze genomunun şifresinin çözülmesini "ahlaki bir sorumluluk" olarak değerlendiriyor. Bu bilgi pek çok hastalıkla mücadelede de yeni ufuklar açacak . Çünkü insanla, şempanze arasında hastalık eğilimi açısından şaşırtıcı farklılıklar var. Örneğin şempanzelere de HIV virüsü bulaşır, ancak AIDS'e yakalanmıyorlar. Beyinleri Alzheimere özgü değişikliklere uğramıyor, ancak yüzde iki ila üçü kanserden ölüyor. Oysa bu oran insanda yüzde 20'nin üzerinde...
GENETİK YAKINLIK
Maymun genomu için yapılan araştırmalardan biri de Leipzig'de Max Planck Enstitüsü'nde yürütülüyor. Primatoloji, evrim ve sosyal bilimler alanlarından bir grup uzman insanlar ve maymunlar arasındaki ortak noktaları araştırıyor. Bu amaçla enstitünün hemen yanında kurulan 30 bin metrekarelik alana sahip Pongoland'da altı goril, sekiz orangutan, 20 şempanze, dört bonobo ve bir gibonla birlikte dünyanın en  büyük insansı maymun parkını oluşturuyor. Pongoland'da bilim adamları ve öğrenciler türlerin davranışlarını gözlemliyorlar. Deney odalarında da hayvanların iletişim ve matematik yetenekleri sınanıyor. Pongoland'da farklı disiplinlerden gelen bilim adamları genetik yapının iskeletini oluşturduğu kültür yapısını araştırıyor. İnsanla büyük maymunlar arasındaki akrabalık ilişkilerini DNA zincirlerine dayanarak inceleyen ilk araştırmacılar 1980'li yılların ortalarında Amerikalı Charles Sibley ile Jon Ahlquist oldu. Araştırmalarının ilk sonuçları şaşırtıcı değildi; insanlar, şempanzelerle, gorillerle olduğundan daha yakın akraba çıkıyordu. İki bilim adamı şempanzelere en yakın türün hangisi olduğunu araştırdığında sonuç gerçekten şoktu; Şempanzenin en yakın akrabası insandı. Moleküler düzeyde kanıtların ortaya koyduğu bu tablo kalıtımsal malzemenin en küçük parçalarında bile aynı sonucu veriyordu. 2001 yılında Tayvan'dan ve Şikago Üniversitesi'nden biyologların yaptığı bir araştırma insanlarla şempanzelerin seçilen 53 DNA parçasında ortalama sadece yüzde 1.24 farklılık gösterdiğini ortaya koydu. Yani iki türün kalıtımsal mirası yüzde 98,76 oranında örtüşüyordu. Büyük maymunlar arasında insandan en uzak olanı yüzde 3,08 oranındaki farkla orangutan. Araştırmalar yüzdesel farklılıklar dışında bulgular da ortaya koyuyor. İnsanlar dünya çapında deri rengi, boy ya da etnik köken  gibi farklılıklara rağmen şempanze topluluklarının kendi aralarında benzeştiğinden çok daha fazla benzeşiyor. İnsan türündeki bu şaşırtıcı genetik tektiplilik evrim sürecinde insanın dar bir evrimsel "şişe ağzından" geçtiğini gösteriyor. X kromozomu üzerine yapılan araştırmalar bunu doğruluyor. Buna göre insan türünün nüfusu bu güne kadar bilinmeyen sebeplerle yaklaşık 190 bin yıl önce birkaç bir kişiye kadar düştü ve nesli tükenme tehlikesiyle yüz yüze kaldı.
DAVRANIŞ VE GENLER
Şimdilik önlerindeki sorular cevaplardan çok fazla olsa da bilimadamları insanlarla şempanzeler arasındaki ayrımın hangi genetik sebeplerle gerçekleşmiş olabileceğinden fazlasını öğrenmek istiyor. Araştırmacılar insanla şempanzenin karaciğer dokusu ve kan hücreleri arasında hiçbir fark bulamadı. Ancak insanın beyin dokusu şempanzeninkinden belirgin biçimde ayrılıyordu. Paabo'ya göre "Bu durum moleküler düzeyde insanın evriminin özellikle beynin işlevleri üzerinde yoğunlaştığını doğruluyor." Genetikçiler ve davranışbilimcilerin birbirinden farklı bakış açılarından anlaşılabilecek bir tek şey var . Max Planck Enstitüsü'nden Svante Paabo'nun deyişiyle "Ne kadar iyi bakarsak, ne kadar çok araştırırsak, kendi türümüzle şempanzeler arasındaki benzerlikler de o derece belirgin gün ışığına çıkıyor. Bu da haylı sürpriz oluyor." Neslihan Tunç neslitunc@sabah.com.tr dostlarımız
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
