Üç katlık farkın ana nedeni: Kur

Bayram tatili içinde açıklanan ekim ayı enflasyon verileri hem kendi içinde bazı eğilimleri somutlaştırdı hem de Merkez Bankası'nın yarın açıklayacağı faiz kararı nedeniyle bu haftaya da sarktı.
Önce rakamlarda ortaya çıkan eğilimleri bitişikte yer alan tablodan aktaralım.

* Temel enflasyon verisi olarak alınan tüketici fiyatları yıllık bazda yüzde 7.52'ye inerek 1970 sonrasının en düşük seviyesine geriledi. Ancak TÜFE'nin son bir yıldaki düşüşü oldukça nazlı. Geçen yılın ekim ayında yüzde 9.86 olan TÜFE'nin sadece 2.34 puanlık bir inişi var.

* Buna karşılık yılbaşından itibaren toptan eşya fiyatlarının yerini alan Üretici Fiyat Endeksi'nin (ÜFE) artışı, yıllık yüzde 2.54'e düşerek; özlenen, hedeflenen, gelişmiş ülkelerin enflasyon düzeylerine indi. Üretici fiyatları açısından enflasyonla mücadaleye bakarsak, artık bundan iyisi can sağlığı diyebiliriz.

* Üretici fiyatlarının daha dikkat çeken yönü son bir yıldaki sert düşüşü. Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) Ekim 2004'te yıllık bazda 15.48 artmıştı. Bu rakam son bir yıllık düşüşle 2.57'ye inerken 12,91 puan azalma gösterdi. Hatta DİE, TEFE'nin yerini alan ÜFE'nin geçmiş verilerini de yayımladı. Aynı endeks ekim 2004'te yüzde 19.36 artışı işaret ediyordu.

* Rakamlar tüketici fiyatları ile üretici fiyatları arasındaki farkın doruk noktasına çıktığını gösteriyor. Biri 2.57, diğeri 7.52. Tam olarak üç kat fark oluşmuş durumda. Bildiğimiz kadarıyla hiçbir dönemde iki fiyat endeksi arasındaki fark bu kadar açılmamıştı.

* Bu dönemde böyle bir farkın oluşmasında, döviz kurunun etkisi yadsınamaz. Kur düşüşü nedeniyle ithal edilen malların fiyatları düşüyor veya çok az artıyor. Bizzat malların ithal edilme özelliğinde olması, yurtiçi piyasada talep artışı olsa bile rekabet yaratıyor. İthal ucuz mala karşı pazarını kaybetme riski yerli mal üreticilerinin fiyat artışlarını sınırlıyor. Bu da, mallardan oluşan ÜFE'nin, mal ve hizmetlerden oluşan TÜFE'ye göre geçmiş dönemde çok hızlı gerilemesini sağladı.

* TÜFE'nin içinde ise hem dağıtım kanalından geçmiş hem de vergilenmiş malların fiyatı ile hizmet kalemleri var. Yani TÜFE'yi oluşturan kalemlerin çoğu rekabete açık değil. En azından yabancı rekabetine ve ucuz dövizle ithal edilecek bir rekabetle karşı karşıya değil. Aşırı vergilerin etkilediği kalem belli. Alkol ve içkiler son bir yılda yüzde 21.9 ile en yüksek artışı kaydeden enflasyon kalemi. Eğitim, kira, otel, lokanta ve kısmen sağlık gibi TÜFE'nin ağırlıklı bölümlerini oluşturan hizmet sektörlerinde ucuz kur ile ithalat mümkün değil. Bu nedenle rekabete açık değil.

* Geçmiş yıldan bu yana değişen tek durum ise iç piyasa canlanmasına bir yılın daha eklenmesi. Üst üste bir kaç yıl canlı iç piyasa, hizmet sektöründe daha rahat zam yapılmasına yol açabilir. Son bir yılda otelrestoran alt kalemi yüzde 14.8, konut yüzde 10.2 artış ile TÜFE'yi yukarı çekiyor.

* ÜFE'nin bu kadar düşmesinde düşük kur ve ithalatın etkisi büyük. Ama sonuçta üretici fiyatları, asıl gösterge olan TÜFE'nin üzerine buradan ne kadar baskı gelebileceğini gösteriyor. Bu anlamda olumlu bir gelişme söz konusu.
Ancak bu aynı zamanda enflasyonda sağlanan sonucun kura ve ithalata ne kadar duyarlı olduğunun, burada meydana gelecek değişmenin, üretici enflasyonuna yansıyabileceğini gösteriyor.

Faiz kararı
Merkez Bankası ekim enflasyonunu değerlendirerek faiz konusunda bir karar verecek. Son çıkan çekirdek enflasyon verileri, Merkez Bankası'nın öyle rahatlıkla faiz düşüreceği rakamlar değil. Merkez Bankası da 2006 yılı enflasyon hedefinde risk gördüğünü daha önceden belirtti. Üstelik dünyada faizler de artıyor. Yani normalde faizlerin düşürülmesi zor.
Ancak Merkez Bankası nasıl geçen ay AB ile müzakerelerin başlamasına atıfta bulunarak faizleri düşürdüyse, bu ay da IMF ile gözden geçirmelerde anlaşmaya varılmasına, 2006 bütçesine veya Türk Telekom'un özelleştirilmesinin önünün açılmasına da prim verebilir. Sonuçta faiz kararını bir kişi verecek ve bu karar düşürme yönünde de olabilir düşürmeme yönünde de. Kararın doğruluğunu ise ancak bekleyip görebileceğiz.

Sonuç
"Düşünürken dikkatli, uygularken kararlı olun"
Charles Hale