|
 |
 |
 |
Zihninizi aktiviteyle daima dinç tutun
Yaşın ilerlemesiyle birlikte belleğimiz de zayıflamaya başlar, yakın geçmişte olan olayları bile hatırlayamaz oluruz. Oysa bulmaca çözmek, kitap okumak gibi basit aktivitelerle beynimizi genç tutabiliriz
Birinci Dünya Savaşı'nda Yemen harbine katılan Osman Aktaş 70 yıl sonra onbaşısının, bölük komutanının ve arkadaşlarının ismini kusursuz bir biçimde hatırlar. Ancak birkaç saat önce yediği öğle yemeğindeki yemekleri hatırlayamaz. Gençliğinde öğrendiklerini saklama yeteneği, yani uzak bellek fonksiyonu fevkalade iyidir. Fakat yakın bellek fonksiyonu bozulmuştur. Beyin egzersizi yapmayan biri, 70 yaşında uzak bellek kapasitesinin yüzde 80'ini hala korur, ancak yakın bellek kapasitesinin yüzde 30'u çalışmaz.
Bebek beyni 500, yetişkin beyni ise 1500 gramdır. Beyin hücrelerinin bölünerek çoğalma yeteneği bulunmaz. O halde yetişkin beyni bebek beyninin 3 katı ağırlığa nasıl ulaşıyor? Yetişkinler 1 kilogramdan fazla dendrit'lere (beyin hücrelerinin çok sayıda uzantıları) sahiptir. Dendrit'ler fonksiyonel olarak hücre gövdesinin yüzey alanını genişletirler. Görevleri sinir uyarılarını hücre gövdesine doğru iletmektir. Bu uzantılarla beyin hücreleri komşu hücrelerle bilgi alışverişinde bulunmak için ilişki kurar. Dendrit'ler olmaksızın bir matematik problemini çözemez, bir cümle oluşturamazsınız. Yaşam boyu beyin; en uzak bölgelerine kadar, dendrit'lerin oluşturduğu verilerin ağı ile örülür. Bu ağ oluşumu; beyin uyarıdan yoksun kalmadığı sürece devam eder.
İz bırakan olaylar, deneyimler ve maceralar veri yolu ağının yapı taşlarıdır. Her okunan kitap, öğrenilen araç, her gezi, her müze ziyareti düşünme fabrikamızı zenginleştirir. Düşünmeyi gerektirmeyen rutin işler yaşamı doldurduğu sürece sinir bağlantıları körelir. Kitapların, sosyal ilişkilerin ve gezinin yerini televizyon aldığı sürece beyin yaşlanır. Eğer beyin aktivitesi yeterli ve yararlı ise ileri yaşlarda da yeni dendrit'ler gelişir. Bilimadamları; bir yerde duraksamayan, kendini sosyal, ruhsal ve entelektüel alanda sürekli geliştiren kimselerde depresyon ve Alzheimer hastalığının çok seyrek görüldüğünü saptamışlardır.
Demek ki beynini çalıştıran bir kimse 120 yaşında da yeni veri yolları oluşturabilir. Ne kadar çok dendrit oluşursa hücreler arasında o kadar çok iletişim akışı olur ve birey o kadar akıllıdır. Belleği çok güçlü olan; çok karmaşık sayı sıralarını tekrarlayabilen kimseler pek çok veri yolu ağına sahiptirler. İleri yaşlarda çok iyi belleğe sahip olanlar hiçbir zaman yaşlı olmayı düşünmemiş; zihinsel ve ruhsal tembelliğe fırsat vermemişlerdir. Yaşamları boyunca beyinlerinden en yüksek performans istediler ve böylece her gün bellek, ruhsal uyumluluk ve performans yeteneğini çalıştırdılar.
Belleğinizi güçlendirmenin yolları
* Gençliğinizdeki belleğinizi beyin egzersizleri ile ileri yaşlara kadar koruyabilirsiniz. Yaşlanmayla birlikte belleğin zorunlu olarak kötüleşeceği söylentilerine inanmayın.
* Can sıkıntısı ve monotonluğu yaşamınızdan çıkarın. Değişiklik beyni besler. Çeşitli konularla uğraşın, yeni bilgilere açık olun. Arada sağ el yerine sol elinizi kullanın. İşinize her gün aynı yolu izleyerek gitmeyin. Değişik türde müzik dinleyin. Değişik markete, değişik lokantaya gidin.
* Stres düşünme yeteneğini yok eder ve sizi yaşlandırır. Stresle birlikte salgılanan stres hormonu kortizon hatırlama yeteneğini zayıflatır. Stres hormonu aptallaştırır, beynin bellekle ilgili bölümündeki hücrelere zarar verir. Stresle baş etmeyi öğrenin. Yoga ve meditasyon egzersizleri stresi yok eder, yaratıcılığı artırır, depresyonu önler ve yaşlanmayı geciktirir.
* Yaşlanmaya bağlı yıkımdan çok, özellikle beyin egzersiz eksikliği bellek zayıflamasından sorumludur. Amerika'da yapılan bir araştırma, zihinsel performans yeteneğinin beyin egzersizi yetersizliğinde 30 yaşından başlayarak azalabildiğini göstermiştir. İşleyen demir ışıldar, işlemeyen paslanır.
* Spor, beyin kan dolaşımını iyileştirir. Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. Başa yeterli oksijen ve hayati maddeleri sağladığınız sürece beyin sağlığınızı korursunuz.
* Beyninizin de besine gereksinimi var. Vitamin B kompleks, Lesitin ve kromdan zengin beslenme iyi bir bellek için gereklidir. B vitaminleri tam tahıl ürünlerinde vardır. Lesitin yumurtada boldur. Günde 200 mcg krom gençleştirici DHEA hormonunun düzeyini yükseltir. Genel olarak tam tahıl ürünlerinin hepsi, deniz balıkları (somon, morina) beyin için yararlıdır. Ayrıca ginko biloba da bellek ve konsantrasyon için yarar sağlar.
* Her gün bilmece çözme, lisan öğrenme vb. aktivitelerle belleğinize egzersiz yaptırın.
* İyi uyku gençlik pınarıdır. Uykuda hücreler, doku ve organlar kendini yeniler. Büyüme hormonu, melatonin gibi gençlik hormonları uykuda en yüksek düzeyde salgılanır. 7 ile 8 saatten az gece uykusu her gece olduğu takdirde sağlık sorunlarına yol açar.
* Daha önce zarar görmüş beyin hücreleri bile eksik hormonların (östrojen, testosteron, DHEA, progesteron, pregnenolon) replasmanı ile yenilenebilir. Bu hormonların salgılanmasını beyin düzenler ve hepsi düşünme ve bellek yeteneğini etkiler.
Prof. Dr.Mithat Yılmaztük
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
