|
 |
|
ABDURRAHMAN YILDIRIM
Yıldızı parlayan 5 il
DPT 2003 yılı il bazında gelişmişlik sıralamasını yayınladı. Gaziantep, Denizli gibi bilinen illerin dışında Samsun, Bolu, Karaman, Sakarya ve Kırklareli, 1996 ile kıyaslanınca özel sektör desteğiyle en fazla gelişen iller oldular
Bugün bayram. Uzun tatillerden birini daha geçiriyoruz. Belki çoğumuz yaşadığımız şehri terketmedik. Ancak 1950 sonrası göç kervanına katılanlardan bazıları doğdukları, büyüdükleri yerleri ziyaret ediyor. Bazıları tatil amaçlı Anadolu'ya, Ege ve Akdeniz kıyılarına gitti. Bu nedenle de tatillerde Anadolu'nun çeşitli kentlerinde İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli plakalı araçlara çok sık rastlarız. 50 yıl kadar önce nüfusun yüzde 65'i köylerde, yüzde 35'i şehirlerde yaşarken bu oran şimdi tam tersine döndü. Şehirleşme oranının aynı hızda devam etmese de sürmesi gerekiyor. Kalkınmak, gelişmek için bu şart.
Türkiye'de sadece köyden kente göç yok, Doğu'dan Batıya da göç var. Böyle olunca bazı illerde nüfus azalması dahi olabiliyor.
* Kendini kurtarmış iller- Göç, ama nereye? Göç elbette işin ve aşın olduğu yere olacak. Günlük dilde "yaşanılacak yer"in ekonomideki adı "gelişmişlik düzeyi." DPT, iki hafta önce illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasını 2003 verilerine göre yayımladı. Kişi başına gelir, tarımsal üretim düzeyi, sanayi tesisleri ve sanayide yaratılan istihdam, ticaret hacmi, eğitim düzeyi, sağlık tesisleri, kamu altyapı yatırımları gibi çeşitli ekonomik ve sosyal göstergeleri dikkate alan Gelişmişlik Sıralaması, 1996 yılına göre bazı farklılıklar ortaya koyuyor. 81 ilin ve 872 ilçenin gelişmişlik sıralamasını ortaya koyan DPT'nin bu çalışmasından yola çıkarak, Türkiye'nin en gelişmiş 10 ilini, iller arasında en hızlı yükselen 10 ilini ve iller arasında sıra kaybeden 10 ilini belirledik. Gelişmişlik sıralamasında basamak atlamanın veya düşmenin her il için çeşitli nedenleri ortaya konulabilir. Ancak biz sonuçla ilgileneceğiz.
Bitişikteki grafikte görüldüğü gibi, Türkiye'nin en iyi 10 ilinde sürpriz yok. Ankara-Adana hattının doğusu bu sıralamaya giremiyor. En iyi 10 ilin tümü Ankara-Adana hattının batısından. Bu 10 ilin yarısı da Marmara Bölgesi'nden. Bu da nüfusun doğru yere aktığını ortaya koyuyor.
* Kazanan iller- Yıldızı parlayan 10 ilde ise bölgere dağılım daha adaletli. Çünkü yıldızı parlayan iller arasında her bölgeden kent var. Bu listede gelişmişlik basamağında 14 sıra birden atlayan ve Türkiye'nin 14. gelişmiş ili haline gelen Bolu ilk sırada yer alıyor. İkinci sırada 8 basamak birden çıkan doğudan bir ilimiz Tunceli var. Tunceli'ye 8 sıra birden atlatan nedenler özel bir araştırma konusu olabilir. Üçüncü sıraca Gaziantep geliyor, 5 basamak birden yükselmiş ve Türkiye'nin 20. gelişmiş ili. Özel sektör öncülüğünde Antep ekonomisinin patlama yaptığını artık herkes biliyor. Dördüncü sıradaki Karaman'ın başarısı kurulan fabrikalardan ve ihracattan geliyor. Deprem Sakarya'nın gelişimini etkiledi ama gene de 4 sıra birden yükselmesi önleyemedi. Sakarya'nın cazibe merkezi olmasında verimli arazisi ve sanayi merkezlerine yakınlığı geliyor. Denizli'nin gücü sanayileşmesinden ve ihracattan geliyor. Samsun hem tarımda hem de sanayide güçleniyor. Kırklareli'nin yükselişi büyük özel sektör yatırımlarından dolayı sürpriz değil. Artvin'i barajlar, Kahramanmaraş'ı da sanayileşme sıralamaya soktu.
* Kaybeden iller- Sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında en çok irtifa kaybeden 10 il de, Türkiye'nin hemen her bölgesine dağılmış. Erzincan'ın kaybı depremden olsa gerek. Son sırada yer alan ve 7 basamak birden düşen Isparta'nın bu durumunu siyasete bağlayanlar çıkabilir. Devlet yatırımları bu ilde azalmış olabilir. Tokat, Kastamonu ve Gümüşhane'de gelişmişlik erozyonu hızla sürüyor. Bitlis'teki gelişmişlik kaybında geçmiş yıllardaki terör olaylarının etkisi büyük olsa gerek. Ancak GAP devreye girdikçe bundan en çok yararlanan ilin Şanlıurfa olmasına karşılık sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında 9 basamak gerilemesi de bir hayli düşündürücü. Bunun nedenleri de özel bir çalışmayı gerektiriyor.
Göç etmeyi düşünenlere sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına bakmalarını ve yıldızı parlamakta olan şehirleri öneririm. Pazartesi buluşmak dileğiyle herkesin Ramazan Bayramı'nı kutlarım.
* Sonuç- "Bir insanın elindeki en büyük güç seçebilme gücüdür" Martin Kone
Mesajlarınız için:
ayildirim@sabah.com.tr
Haberleri gazete sayfası görüntüsünde okumak için
SABAH e-Medya"ya
tıklayın
|
|
|
|
