|
 |
|
Filmleri Anadolu kokan yonetmen hayata veda etti
1909 yilinda Istanbul'da dunyaya gelen Kayseri asilli unlu yonetmen Elia Kazan, sinema tarihine, 20 tane filmin yani sira Marlon Brando, James Dean, Warren Beatty ve Katharine Hepburn gibi dev isimleri de armagan eden kisi olarak hatirlanacak
Sinamanin en buyukleri arasinda Turkiye dogumlu olan tek isimdi Rum bir aileden 1909'da Elia Kazancioglu adiyla dogmustu. Ailesinin kokenleri ise Kayseri cevresindendi. Daha 4 yasinda ABD'ye goc eden, babasinin yolundan gidip hali tuccari olmak yerine Yale Universitesi'nde tiyatro okuyan, cok genc yasta Group Thatre grubunu kurup oyun yonetmeye baslayan Elia, kokenlerini hic unutmadi; sik sik Turkiye'ye geldi. Film cevirmek icin, son doneminde sivandigi romanciligi adina esin aramak icin, aile izlerini surmek icin, Istanbul Festivali'nden odul almak icin, donemin basbakan ve bakanlari tarafindan kabul edilip iltifatlara bogulmak icin...
ANADOLU'YLA YOGRULMUSTU
Ama aile kokenlerine kimi aci hatiralar da karismisti. Ilk dunya savasindaki kusatilmis ve kistirilmis Osmanli'nin Bati tahrikleriyle azinliklara karsi yuzyillardir surdurdugu 'musamaha'nin sekteye ugramasi, onun ailesinde de aci anilar birakmisti. Ama onun kisiligi Anadolu'yla oylesine yogrulmustu ki, o acinin galip gelmesine izin vermedi. 1962'de onemli bolumunu Istanbul'da, Halic kiyilarinda cektigi "Amerika, Amerika", Kazancioglu ailesinin seruvenini anlatir. Bu filmde yer yer "korkutucu Osmanli" imaji olsa da filmin tumu Anadolu'ya ve o doneme siirsel bir agittir. Benzer seyleri 1982'de yazdigi "The Anatolian- Anadolulu" adli unlu biyografik romanda da kullanmistir.
SINEMA DILI COK ZENGINDI
Bircok filminde bu Anadolu duyarliligi vardir Ornegin kendi romanindan uyarladigi "The Arrangement-Kader Degismez" adli filminde... Bir de, bir Berlin festivalinde ona kokenlerinin Rum mu, yoksa Ermeni mi oldugunu soran bir yabanci gazeteciye verdigi yaniti unutmuyorum "Hicbiri... Ben tek sozcukle bir Anadoluluyum!" Tum bunlar, Kazan'a bir donemde yakistirilan "Turk dusmani" unvaninin hic de dogru olmadigini kanitlar. Ilk donemdeki ununu parlak tiyatro ya da roman uyarlamalariyla yapti "Ihtiras Tramvayi", "Viva Zapata", "Cennet Yolu", "Tas Bebek"... Ozellikle Tennessee Williams'i en iyi anlayip uyarlayan sinemaciydi. Ama ilk doneminde bile tiyatro/roman uyarlamalarinin sinirlayici dunyasindan siyrilip belgesel tadinda dis mekan filmleri de cekmisti "Boomerang- Geri Tepen Silah" ya da "Sokaklarda Panik" gibi... Az bilinen filmlerinden "Kalabalikta Bir Yuz"de medyanin bireyi ezici etkilerini ilk kez guclu bicimde isleyen filmlerden birini yapmisti. Biyografik filmi "Amerika Amerika" en gozde yapiti olarak kaldi. Hollywood'un parlak donemini anlatan kiymeti bilinmemis "The Last Tycoon- Son Buyuk Patron"dan sonra (1976) bir daha film ceviremedi. Ama cevirdigi toplam 20 film, onun Amerika'nin 20'nci yuzyildaki en onemli meselelerine degindigi, bir avuc en unlu yapiti uyarladigi ve ayni zamanda, gosterisli, barok, ama oz olarak da cok zengin bir sinema dilini kurdugu bir toplam olarak yeterince onemlidir.
BIRCOK YILDIZI O YARATTI
1947'de Lee Strasberg'le birlikte kurdugu Actors' Studio adli oyunculuk okulundan yetisen o ofkeli genc adamlara sinemadaki en iyi rollerini Kazan verdi Marlon Brando, Montgomery Clift, James Dean, Warren Beatty... James Dean efsanesinin onun "Cennet Yolu"yla basladigi unutulabilir mi? Brando ise ozgun bir senaryoya dayali "Rihtimlar Uzerinde"yle ilk Oscar'ini aldi ve efsaneye dogru giden yolda en buyuk adimi atti. Katharine Hepburn, Jeanne Crain, Vivien Leigh, Carroll Baker, Lee Remick, Natalie Wood, Deborah Kerr onun kadin oyuncular galerisinden kimi portrelerdir. Karl Malden, Antony Quinn, Rod Steiger, Eli Wallach, Jo Van Fleet, Eva Marie Saint ise une kavusturdugu karakter oyunculari...
Kazan ve unlu muhbirlik olayi
Elia Kazan, hayatinin en zor yillarini 1950'lerde yasadi. O donemde cilgin ve demagog senator Joseph MacCarthy'nin etkisiyle Amerikan Kongresi'nin giristigi sorusturmalarda sira Hollywood'a geldiginde ve kurulan komiteler tum unlu sanatcilari "solcu etkinlikleri" konusunda ifade vermeye ve ihbarda bulunmaya zorladiginda, Kazan ilk pes edenlerden biri oldu. Komunizmi lanetlemek ve solculuga ilgi duydugu genclik yillarini yadsimakla kalmadi. O yillardaki kimi arkadaslarini da ihbar etti. Ilerici Amerikan ve dunya kamuoyu bunu hic affetmedi ve Kazan yillarca 'muhbir' etiketini sirtinda tasidi. Kisa sure sonra "Rihtimlar Uzerinde" ile Oscar'lara bogulmasi ya da yine o siralarda "Ipteki Adam" adli gulunc bicimde anti-komunist bir film yapmasi, hep bu olaylara baglandi. Ama ne olursa olsun ve hayatinin bir doneminde ahlaken yanlis bir is yapmis da olsa, o cok buyuk bir yonetmendi ve sinema tarihine oyle gecti.
EN UNLU FILMLERI
* Bir Genc Kiz Yetisiyor- 1945
* Boomerang-Geri Tepen Silah- 1947
* Gentlemen's Agreement- Centilmenlik Anlasmasi- 1947
* Pinky-Kara Damga- 1949
* A Streetcar Named Desire- Ihtiras Tramvayi- 1951
* Viva Zapata!- 1952
* On the Waterfront- Rihtimlar Uzerinde- 1954
* East of Eden- Cennet Yolu- 1955
* Baby Doll-Tas Bebek- 1956
* Wild River-Vahsi Nehir- 1960
* Splendor in the Grass-Ask Bahcesi- 1961
* America, America- 1963
* The Arrangement- Kader Degismez- 1969
Atilla DORSAY
Haberleri gazete sayfasi goruntusunde okumak icin
SABAH e-Medya"ya
tiklayin
|
|
|
|
