|
 |
|
SOLİ ÖZEL
Komşu
İran Devrimi gerçek bir devrimdi. Sonuçta ortaya çıkan rejim İslam Cumhuriyeti olsa da devrimin gerçekleşme nedeni İslam dini değildi. Adına layık her devrim gibi, İran'daki de çeşitli koşulların bir araya gelmesiyle şekillenen bir toplumsal hareketlilik ve toplumsal patlama neticesinde meydana geldi.
Devrimin yapılışına katılan gruplar içinde en iyi örgütlenenler Mollalardı. Bu grup iktidar hedefine ulaşmak konusunda diğerlerine göre çok daha kararlı ve kafası net olduğundan dolayı da iktidarı ele geçirdi. İslami liberaller ve milliyetçilerle radikaller Mollaları küçümsemenin bedelini ağır ödediler. Devrimin iktidarını ele geçirenler bir İslami rejim kurmak istediler. Ancak kurulduğu andan itibaren İran İslam Cumhuriyeti modern devlet ögeleri içeren, dini kurallarla dünyevi anayasanın harmanlandığı bir melez yönetim yapısına sahipti. Din devleti kurma adına ama aslında iktidara sahip olabilmek için tüm devrim süreçlerindeki gibi çok kan akıtılan bir şiddet dönemi yaşandı. Irak devlet başkanı, benzersiz lider Saddam Hüseyin'in İran'a 1980 yılında saldırması rejimin konsolide olmasını sağladı.
Eski radikaller çoğunlukta
Devrim ihracı için rejim çok çaba sarfetti. Ancak kendini ve iktidarını kurduğuna inandıkça gene tüm devrimlerde görüldüğü gibi devlet çıkarları ideolojik arzuların ya da beklentilerin önüne geçti. İran devletinin bekası rejimin konsolide olmasından itibaren hemen her olayda ideolojik saflıktan daha önemli görüldü. İlk dönemlerinde kadınlardan durmaksızın çocuk doğurmalarını isteyen rejim, 1990'lı yıllarda artan nüfusun baskısını tüm şiddetiyle hissettiğinde Ortadoğu'daki en kapsamlı ve başarılı doğum kontrol programını uygulayabildi. Gerçek anlamda tarihsel bir devrim olan İran devriminden bu yana aradan neredeyse 25 yıl geçti. İran Devrimi, Fransız ve Rus devrimlerindekine benzer şekilde yeni bir yaşam tarzı, yönetim modeli üretmek konusunda yaya kaldı. Müslüman dünyanın ötesine geçecek evrensel bir mesaj da veremedi. İslami kodlar, modernleşme sürecinde hayli yol almış İran gibi bir toplumun idaresi için kifayetsiz kaldı. Yönetimdeki başarısızlıklar rejimin çocuklarının, özellikle de okumuş olanlarının, rejime bağlılığını tüketti.
Arap ülkelerinin aksine gerçek anlamda ve canlı bir entelektüel geleneği ve pratiği olan ülkede düşünce üretimi sürdü. Dini hiyerarşi içinde molla sınıfının siyasete bu kadar bulaşmasını tasvip etmeyen daha yüksek dini otoriteye sahip şahsiyetler rejime mesafe aldılar. İktidar erki içinde kurumları ele geçirmiş mollalar bu iktidarı dünyevi güçle ve patronaj için kullanabildikleri paralarla sürdürdüler. Rejim karşıtlarını dövmek için, işsiz güçsüz takımından devşirdikleri silahlı ya da eli sopalı grupları harekete geçirdiler. İşkence, adam kaçırma, hayatı zindan etme ve zindana atma gibi konularda ise kontrollerindeki devlet gücünü kullandılar.
İran Devrimi içinde radikal kanattan gelenler zaman içinde rejimin sosyal ve siyasal anlamda liberal kesitini oluşturmaya başladılar. Bugün özgürlükler konusunda en ileri gelen şahsiyetler, zindanlarda süründürülmek istenenler ve büyük bir cesaretle rejime meydan okumayı sürdürenler arasında eski radikaller çoğunlukta. Hatta bir kısmı ABD Elçiliği'ni basanlar arasından çıkıyor.
Yazı dizileri doğruluyor
Devrim önemli, ancak toplumsal sonuçları açısından biraz da abartılmış bir siyasal olaydır. Tüm devrimlerin bize gösterdiği bir gerçek, toplumlara uzun atlatılamayacağıdır. Yani toplumların kendilerine göre bir değişim, dönüşüm ritimleri var. Bastırılmış ya da bastırılmak istenen tüm dinamikler eninde sonunda tekrar ortaya çıkıyor.
Sabah gazetesinde yayımlanan dizi ve daha önce diğer gazetelerin çok usta yazarlarınca İran'dan nakledilen gözlemler de bunu doğruluyor. İran İslam Cumhuriyeti yeni bir İslam düzeni ya da insanı yaratmamış. Ancak modern bir devlet yaratmış ve toplumun sekülerleşmesinin önünü açmış.
İran'ın tarihi, birikimi, devrim deneyimi ve toplumunun dinamizmi bu nedenle o ülkeyi Türkiye ile birlikte Ortadoğu'nun en önemli ülkesi kılmaktadır. O nedenle İran deneyinden de alternatif bir laiklik anlayışı ve pratiği çıkacaktır.
Haberleri gazete sayfası görüntüsünde okumak için
SABAH e-Medya"ya
tıklayın
|
|
|
|
