4.6 milyar dolar buharlaştı

Türkiye 2001 yılında cumhuriyet tarihinin en büyük krizini yaşadı. Tüketim bıçak gibi kesildi, ekonomi kilitlendi. Sabancı Holding Başkanı Sakıp Sabancı'nın "yarı yarıya fakirleştim" sözlerinin ne denli doğru olduğu da yıl sonu bilançoları açıklanınca ortaya çıktı.

İMKB'de işlem gören 207 sanayi şirketinin özsermayesi bir önceki yıla göre dolar bazında yüzde 47 geriledi. 2000 yılında özsermayeleri 9 milyar 720 milyon dolar olan sanayi şirketlerinin 2001 yılı sonuna geldiğinde sermayeleri 4 milyar 585 milyar dolar gerileyerek 5 milyar 135 milyon dolara düştü.

Borsanın 50 büyük sanayi şirketine baktığımızda da tablonun değişmediğini görüyoruz. 50 büyük şirketin sermayesi 6.8 milyar dolardan 3.7 milyar dolara indi. Aralarında Ereğli, Tüpraş, Sabancı, Koç gibi dev grupların olduğu bu şirketlerin 2000 yılında sermayeleri TL bazında 4.6 katrilyon liradan 5.4 katrilyona ulaşmış görünüyor. Bunda, yıl içinde sanayicilerin sermayelerini güçlendirmek üzere şirketlerinin içine para koymaları da etkili oldu. Ama karşılaştırma dolar üzerinden yapıldığında burada da 3.1 milyar dolarlık bir kayıp sözkonusu.

PİYASA DARALDI
2001 yılında adeta borçları için çalışan ve kısa ve uzun vadeli borçlarını kapatmak üzere büyük gayret sarf eden şirketler dolar bazında 2000 yılındaki net satış rakamlarını yakalayamadıkları gibi yüzde 19.8'lik bir düşüşle karşılaştılar. Net satışlar 36.7 milyar dolardan 29.4 milyar dolara geriledi. TL olarak bakıldığında ise net satışların 18 katrilyon liradan 29 katrilyona ulaştığı görülüyor. Tabii ki satışlara paralel kârı da düştü. 207 sanayi şirketinin konsolide bazda net dönem kârı 2000 yılında 1 milyar dolar iken bu rakam 2001 yılında eksi 1.5 milyar dolara geriledi.

207 şirketin konsolide bilançosu

	2000/12	2001/12	Fark(%)
		Milyon dolar
Toplam aktifler	26.131	19.290	-26.18
Kısa vadeli borçlar	11.087	9.586	-13.54
Uzun vadeli borçlar	5.324	4.568	-14.19
Özsermaye	9.720	5.135	-47.16
Net satışlar	36.772	29.465	-19.87
Net satış kârları	7.426	5.911	-20.40
Esas faaliyet kârı	2.888	2.596	-10.13
Diğer faal. gelirler	1.940	3.269	68.50
Diğer faal. zararı	1.291	666	93.85
Finansman giderleri	2.103	4.885	132.22
Faaliyet kârı	2.059	-311	-115.13
Net dönem kârı	1.022	-1.504	-203.14

5 şirket dolar bazında büyüdü
2001 yılında yaşanan ağır devalüasyon şirketlerin bilançolarını da küçülttü. 50 büyük sanayi şirketi içerisinde sadece 5'inin dolar bazında aktiflerini artırmayı başardıkları gözleniyor. Bunlardan biri toplam aktiflerini 536 milyon dolardan 574 milyon dolara çıkaran Tofaş Otomobil Fabrikaları. Diğerleri ise aktiflerini dolar bazında yüzde 12.7 artıran Goldaş ile yüzde 12.5 artıran Aktaş. Kepez Elektrik ile Sanko Pazarlama da toplam aktiflerini dolar bazında yüzde 3 oranında artıran diğer şirketler. Özsermaye açısından bakıldığında ise yine dolar bazında sadece iki şirketin artış yapabildiği ortaya çıkıyor. Bunlardan biri yüzde 53 oranında özsermayesini artıran Goldaş, diğeri ise yüzde 8'lik artış ile Aktaş.

En çok kâr eden 10 şirket (Trilyon TL)

Tüpraş	188.6
POAŞ	186.5
Dışbank	152.9
Sabancı Holding.	120.0
Ak Enerji	100.2
Aksa	62.3
Koç Holding	54.8
Vestel	54.7
Ak Sigorta	52.5
Trakya Cam	52.5

2001 yılının en kârlı şirketi Tüpraş oldu. 188 trilyon lira kâr elde eden Tüpraş'ı bir diğer petrol şirketi POAŞ 186 trilyon liralık kârla takip etti. İlk 10'da Sabancı ve Koç Holding de yer aldı.

En çok zarar eden 10 şirket (Trilyon TL)

Turkcell	646.7
Tansaş	126.8
Kardemir	118.6
Raks Elektrik	101.7
Erdemir	94.9
Ford Otosan	91.7
Turcas Petrol	75.9
Tümteks	68.6
Sezginler Gıda	68.2
Berdan Tekstil	52.6

Kur farkı birçok şirketin rekor düzeyde zarar etmesine neden oldu. Turkcell yılı 647 trilyon lira zararla kapatırken, borsanın lokomotifi Erdemir'in zararı da 94.9 trilyon oldu.

Hacer GEMİCİ