Win-Türkçe
ASCII

A. SAVAŞ AKAT(aakat@sabah.com.tr )

İstanbul'dan Solow geçti

Bazen küreselleşmeyi daha da çok seviyorum. İstanbul'da oturup kendimizi dünyalı hissetmemizi mümkün kılıyor. Hayatımıza renk ve heyecan getiriyor. On yıl önce hayal etmekte zorlanacaklarımız gerçekleşiveriyor.

Salı öyle bir gündü. Sabah Nobel ödüllü MIT profesörü Robert Solow'u dinledik. Sonra NTV'de Ege Cansen'le sorularımızı cevapladı. Gece Bülent Eczacıbaşı'nın verdiği yemekte beraber olduk.

İktisatçılığa ilk adımlarımı attığım 1960'lardan bu yana Solow'un makale ve kitaplarını okuyorum. Modellerini öğrencilerime anlatıyorum. Geçmişte bazı konularda ondan farklı düşündüğüm olmuştu. Ama akademik çapına hep hayrandım.

Böyle ünlü bir iktisatçının Türkiye'yi ziyaret etmesini sağladıkları için Türkiye'deki MIT mezunlarına ve Koçbank'a teşekkürlerimi sunmak istiyorum.

Makro iktisat ekolleri
Solow keynesyen okulun önde gelen isimlerinden biridir. Demokrat Parti sempatizanıdır. Devletin ekonomiye müdahalesinin bazen gerekli ve yararlı olabileceğini savunur. Yani solcudur. Amerika'da solculara "liberal" denir.

IMF'deki görevinden ayrılan Stanley Fischer ve eski Hazine Bakanı Larry Summers da "liberal" iktisatçılardır. Solow konuşmasında Fischer'in eski öğrencisi olduğunu özellikle vurguladı. Summers da öğrencisi olabilir.

Diğer kanattaki iktisatçılara monetarist diyebiliriz. Cumhuriyetçi Partiyi desteklerler. Devletin ekonomiye müdahalesine karşı çıkarlar. Siyasi yelpazenin sağında yer alırlar. Onlara da "muhafazakar" denir.

ABD Hazine Bakanı O'Neill'in uluslararası ilişkilerden sorumlu yardımcısı John Taylor monetaristtir. Stanford Üniversitesinde öğretim üyesi idi. Aynı okuldan Anne Krueger'i IMF'ye Fischer'in yerine getirdi.

Elimde 1998'de MIT Press tarafından yayınlanmış bir kitap var. "Enflasyon, İşsizlik ve Para Politikası". Yazarları Robert Solow ve John Taylor. Harvard Üniversitesinde yapılan bir sempozyumu kitap haline getirmişler.

Başkan seçiminden önce Solow'un New York Review of Books'ta bir yazısı çıkmıştı. Bush'un vergi indirimi önerilerini ağır şekilde eleştiriyordu. Bütçedeki fazlayı kamu borcunun sıfırlanması için kullanılmasını tercih ediyordu.

11 Eylül sonrasında fikir değiştirmiş. Terör saldırısını çok olumsuz bir dışsal şok olarak niteliyor. Bu durumda bütçenin hızla açık vermesini istiyor. O açıdan vergi indirimini şimdi yararlı görüyor. "İyi ki yapılmış" dedi.

Görüldüğü gibi Nobel ödülü alan iktisatçılar bile çabuk tavır değiştirebiliyor. Bundan dolayı diğer keynesyenler tarafından Solow'un döneklikle suçlanacağını sanmıyorum.

İstikrarın yararları
Son olaylar işler iyi iken makro dengelerin tutturulmasının ne kadar önemli olduğunu bir kere daha kanıtlıyor. Eğer geçmişte büyük bütçe açıkları ve yüksek enflasyon gibi dertleriniz yoksa, terör şokuna karşı telafi edici politikaları hızla devreye sokabiliyorsunuz.

ABD yönetimi ne yapacak? Vergileri zaten indirmişti. Şimdi hemen kamu harcamalarını arttıracak. Talebin daha da düşmesini bütçe açıkları vererek engelleyecek. Çünkü krize bütçe fazlası ile girmişti.

Öte yandan Greenspan faizleri daha da düşürecek. Şu anda Amerika'da enflasyon ve nominal faiz eşitlendi. Reel faiz sıfıra geldi. Bundan sonra negatife geçer. Tüketim ve yatırım harcamalarını teşvik eder. Çünkü ABD'de enflasyon tehlikesi yok.

Türkiye için alınacak çok önemli dersler var. Kamuoyu ve işalemi yıllar boyu büyük bütçe açıklarına ve yüksek enflasyona karşı duyarsız davrandı. Hep öyle gidecek zannedildi. Şimdi bedeli ödeniyor.

Solow'un özellikle vurguladığı gibi, ekonomide kolay çözümler yok.