Merkez Bankası Haziran sonu itibariyle ödemeler bilançosunu yayınladı. Dış ticaret sayıları Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından hesaplanıyor. Merkez Bankası ise diğer bilgileri ekliyor. Verileri düzenli şekilde ve zamanında açıkladıkları için her iki kurumu kutlamak istiyorum.
Şubat krizi ile birlikte dış denge aslında gündemden düştü. Nedeni açık. Bir yandan iç talepteki çöküş, diğer yandan TL'nin değer kaybı, ithalatı neredeyse durma noktasına getirdi. İhracat ve turizm gelirleri ise artmaya devam ediyor.
Bu durumda 2001 yılında dış dengede hiç bir sorun çıkmayacağını öngörmek için kahin olmak gerekmiyor. Cari işlemler dengesinin fazla vereceği kesin. Kaç milyar dolar fazla oluşacağını tartışıyoruz.
Ocak-Haziran döneminde 530 milyon dolar fazla var. Bazı gözlemciler bunu küçük bulmuşlar. Hafif moralleri bozulmuş. Geçen yıl aynı dönemde ise 5.5 milyar dolar açık vardı.
Geçen yıla kıyasla 6 milyar dolarlık bir düzelme söz konusu oluyor. Bence küçümsenmemesi gereken bir düzelme. Üstelik, aşağıda açıklayacağım gibi, kurdaki belirsizlik bazı döviz gelirlerinin ülkeye getirilmesini engellemiş.
Önce küçük bir bilgi verelim. Mal ihracatından kazanılan dövizin izlenmesi nisbeten kolaydır. İhracat sırasında mal gümrükten geçer. Formlar doldurulur. Dolayısı ile ihracatçı kendisine verilen kanuni süre içinde dövizi ülkeye getirmek zorundadır.
Buna karşılık, cari işlemler dengesinin "görünmeyenler" adı verilen kalemlerinin önemli bir bölümünde olay çok daha karmaşıktır. Bunlar genellikle bir hizmet ihracatına tekabül ederler.
Dolayısı ile gümrükten geçmezler. Doldurulacak form yoktur. Hizmetin ihracı sırasında kimsenin bilmesi mümkün değildir. Hizmetin ihracatının yapıldığından ve dövizin kazanılmış oldugundan döviz ülkeye geldiğinde haberdar olunur.
Lafı nereye getiriyoruz? Şubat devalüasyonu sonrasında kurlarda önemli bir belirsizlik oluştu. Geçmiş deneyimlere bakarak, doların tek yönlü yükselmeye devam edeceği beklentisi yaygınlaştı.
Siz böyle döviz kazanıyorsanız ne yapardınız? Dövizi Türkiye'ye getirmeden bir süre beklerdiniz. İleride daha karlı bir kurdan değiştirebilir miyim diye kendinize sorardınız.
Mart-Haziran döneminde aynen öyle olmuş. Cari işlemler dengesinin iki kalemine bakacağım. Görünmeyenlerin "diğer" kalemi ve işçi dövizleri. İlkinde Mart-Haziran 2000'de 2.6 milyar dolar olan gelir, bu yıl 1.1 milyar dolara düşmüş. Kayıp 1.5 milyar dolar. İşçi dövizinde ise geçen yıl 1.7 milyar dolar iken bu yıl 1.1 milyar dolar. Düşüş 0.6 milyar dolar.
İkisini toplayınca, 2.1 milyar dolar civarında bir dövizin kazananlar tarafından Türkiye'ye getirilmediğini yani saklandığını öğreniyoruz. Meraklılar 1994 sayılarına geri dönebilirler. Aynı olayı bulacaklardır.
Yıl sonu itibariyle cari işlemler dengesinde 6 milyar dolar fazla tahmin ediyoruz. Bir başka yazımızda ise "net hata noksan" adı verilen kalemi inceleyeceğiz. Orası da son derece ilginç seyrediyor.
Magazin
