Wisconsin Üniversitesi tarafından Osmanlı Tarihi Bölümü'nün kurucusu olmaya çağrılan Karpat'ın son 30 yılda bir okul haline getirdiği dinamik bir tarih anlayışı var. O tarihi, geçmişe ait bir ölü olaylar dizisi değil, bugünkü hayatla ilgili yaşayan bir insan tecrübesi olarak görüyor. Kendisiyle Türkiye'ye son gelişinde, Türkiye'nin geldiği son durumu konuştuk.

* New York Üniversitesi'nde doktoranızı tamamladıktan sonra, Montana Üniversitesi'nde görev aldınız. İdealist düşüncelerle Türkiye'ye dönüp ODTÜ Kamu Yönetimi'ni kurdunuz. Türkiye Demokrasisi adlı kitabınız Türkçe'ye tercüme edilince ODTÜ kontratınızı yenilemedi. Çünkü bir sistem eleştirisiydi o kitap. Sonra da sizi Wisconsin Üniversitesi'nde görmeye başladık. Neden Wisconsin?

Allah'ın iyi kullarını koruduğunu o zaman anladım. 33 yaşlarındaydım. İlgim gittikçe Türkiye üzerine toplanıyordu. İçimden dua ediyor, kendimi tamamen Türkiye- Osmanlı ve Ortadoğu etütlerine versem diyordum. Ve bir gün postadan bir mektup çıktı: Wisconsin Üniversitesi Tarih departmanı. "Sizin Osmanlı Türkçe bölümü kurmanızı istiyoruz."

NY Üniversitesi daimi pozisyon verdi, maaşımı yükseltti. Buna rağmen Wisconsin'e gittim. 30 yıldır oradayım.

* Bugünkü Türkiye'yi nasıl görüyorsunuz?

Türkiye, yarı-modernleşmeden, gerçek manada modern bir devlet olma safhasına geçiş dönemi yaşıyor. Bu kriz aslında büyük bir fırsat. Çünkü Türkiye'nin zaaflarını bütünüyle ortaya döktü: Hâlâ Ortaçağ zihniyetiyle hüküm süren bir bürokrasi, tebayı kendine kul sayan bir devlet, hiçbirinin gerçek manada bir değişim meydana getirecek kabiliyette olmadığı anlaşılan siyasal partiler, vizyonsuz liderler.

* Yeni oluşumlarda bir umut görüyor musunuz?

Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin siyasi hayatında rol oynayabilecek bir insan. Bizde üst tabakaya geçince halkla olan rabıtalar kesilir. Erdoğan hâlâ halk ruhunu muhafaza ediyor. Fakat bu demek değil ki Tayyip Bey lider olacak, Türkiye'yi kurtaracak! Hâlâ eksiklikleri var. Mesela, dış dünyayı tanıyamamak ve Türkiye meselelerini ileriye dönük bir vizyon içerisinde görememek gibi.

* Ya Derviş?

Derviş'in modern bir devlet anlayışı var. Meseleleri çözmede hislere kapılmadan karar verme kabiliyeti var. Derviş'in Dünya Bankası'ndaki, Çekoslavakya ve ona taban tabana zıt olan Arnavutluk'taki başarıları, kendini bu gibi durumlara çok iyi adapte ettiğini de gösteriyor.

* Onunla ilgili bir çekinceniz yok mu?

En büyük korkum, Derviş'in Türkiye'nin ana meselesi olan halkla rabıtasının olmaması. Halkın ruhuna tercüman olabilmesi ve laiklik meselesinde doğru hareket edebilmesi lazım. Derviş'in çok fazla "laikçi" olmasından endişe ediyorum. Henüz bu konuda bir şey söylemedi. Kasten mi bir şey söylemiyor, bilmiyor da mı söylemiyor göreceğiz.

* Kendisi derin devlet sistematiği içinde bir transformasyon geçirir mi?

Tahmin ve ümit ettiğim Kemal Derviş gibi hareket ederse derin devletin hakkından gelebilir. TBMM isterse gerçek manada memleketin mukadderatına hakim olabilir. Zaten sorun, TBMM'nin vazifesini yapmamasından kaynaklanıyor. Hakkında söylenmeyen şey kalmadı ve bu milliyetçilik adına yapıldı. Bu milliyetçilik değildir, düpedüz yabancı düşmanlığı ve rasyonel çalışmaya olan tepkimizdir.