Yılın ikinci yarısından bir ay almamıza karşılık daha önceden beklenen ekonomide canlanmaya yönelik herhangi bir işaret yok. Aksine yüzde 3 olarak tahmin edilen ekonomik daralmanın daha da büyük boyutlu olacağı anlaşılıyor. Bu durum revize edilecek programda da resmileştirilecek. Yani ekonominin çarklarının dönmesi gecikiyor.
Çünkü yaşanan iki kriz, kriz sonrası uygulamada karşılaşılan sorunlar, kurda yaşanan büyük dalgalanma, faizlerin düşmemesi, kısacası belirsizliklerin azalmaması ve güven kaybının daha da artması ekonominin canlanmasına izin vermedi, üretimi, tüketimi, yatırımları kilitledi.
Kriz sanayi sektörünün tümünü olumsuz etkiledi. Belki ihracat yapan, döviz kazananları daha az etkilendi, ancak belirsizlikler, fiyatlama yapamama gibi durumlar onları da vurdu. Krizin 6. ayında yapılan ve Ekonomiden Sorumlu Bakan Kemal Derviş'in de katıldığı İstanbul Sanayı Odası Meclisi'nde sanayicinin 2001 yazında neyle uğraştığını, üretimi artırmayı düşünüp düşünmediğini sorguladık. Sanayiciler tek bir grup değil, çeşitli alt sektörleri var ve ortamdan farklı etkilenmeleri sözkonusu. Cevaplar da buna göre farklılıklar içeriyor.
* Umut yabancı evliliklerde- Son bir hafta-10 günlük gelişmeleri olumlu buluyor sanayici. Döviz kurunun tutulması, faizde meydana gelen düşüş, hükümetin kendi içinde toparlanması, programa sahip çıkılması sanayicilerin bakış açısını değiştirmeye başlamış.
* Özellikle programa karşı direnenlerin kaybettiğinin görülmesi ve bunun tescil edilmesi sevindirmiş sanayiciyi.
* Yabancıların Türk şirketleri ile ortaklıklara girmesi umut verici bir gelişme olarak değerlendiriliyor. Özellikle Demirbank'ın yerli bir grup yerine yabancı bir gruba satılmasını önemli buluyor sanayiciler. Yabancı evliliklerin başka banka ve kuruluşlarla sürecek olması, şirketlerin krizden çıkışı için gerekli görülüyor.
* İşten çıkartmalar duruldu- Sanayiciler üretimlerini kısmış, düşük kapasite ile çalışıyorlar. Kapasite kullanımının geçen yılki düşüşün üzerine bu yıl yüzde 10'lara varan yeni düşüşler kaydetmesi de bunun bir göstergesi. Ancak kapasitede ve üretimdeki düşüş aynı şekilde istihdama yansımıyor. Genelde işçi çıkartmalar tamamlanmış durumda.
* Son bir haftada meydana gelen olumlu atmosferin etkisiyle sanayici Ankara'yı da iyi izleyerek "Eylül-Ekim ayları gibi ekonomide bir kıpırdanma olur mu, buna bir hazırlık gerekir mi?" diye sorgulamaya başlamış. Üretimini buna göre revize etmeye başlayanlar var.
* Küçülmeye devam- Sanayici iki krizden gerekli dersleri almış, olup biteni anlamış, küçülerek ayakta kalmanın yollarını arıyor. Yatırımlar ertelenmeye devam ediyor.
* Varlıklarını satıp kredisini ve borçlarını kapatmaya çalışanlar var.
* Yine varlıklarını satıp sermayesini güçlendirenlerin ve ayakta kalmanın yollarını araştıranların sayısı da az değil.
* Bir grup sanayici, piyasadan çekilmenin, işlerini tasfiye etmenin yollarını arıyor.
* Başka bir grup sanayici de, hem yerli hem yabancı ortaklık imkanlarını araştırıyor.
* Bir başka grup da, döviz kurunun vermiş olduğu destekle krizi ihracatla aşmaya çalışıyor.
* Güven her yerde gerekli- Mali piyasalarda faizin düşmesi, döviz kurunun istikrara kavuşması, borsanın canlanması gibi konular hep güven unsuruna gelip dayanıyor. Güven olmadığı ortamlarda mali piyasalarda vadeyi uzutmak, yerli paranın cazibesini artırmak için, dün açıklandığı gibi, bazı teşvikler sözkonusu olabilir. Kaldiki bu teşviklere rağmen nasıl bir sonuç alınacağı belli değil. Akışkanlığı nedeniyle mali piyasaları bir ölçüde teşviklerle yönlendirmek mümkün. Ancak bekleyişleri değiştirmeden, umut yaratmadan, güveni sağlamadan üretimi canlandırmak mümkün değildir.
* Sonuç- "Kötülüklerin kaynağı kendimizdedir" Aristophanes
Magazin
