Bu kez hem Türkiye'nin olanakları artmış, hem de para kazanma ihtirasının boyutları epeyce değişmişti.

Bu yoksul ülkede bazı kişiler, neredeyse orta büyüklükteki devlet bütçeleri kadar yolsuzluk yaptılar.

Çünkü uluslararası ticari kuralları bilen ve zenginliği kuşaklara yayarak dengeleyebilmiş ailelerden gelmiyorlardı.

Ticaret gelenekleri yoktu, kökleşmemişlerdi.

Bu yüzden ellerine geçen her fırsatı barbarca değerlendirip, yağmalama yolunu seçtiler.

Hayır!

Herkes kendi olanakları ölçüsünde işin hilesine kaçmaya, aldığı paranın karşılığını vermemeye, kaytarmaya ve kestirme yoldan köşeyi dönme hayalleri kurmaya başladı.

Evinize çağırdığınız tamirci işini iyi yapmadığı için haketmediği bir parayı kapmaya, in-

şaatçı betondan malzemeden çalmaya, geceleri iki ekstra çıkaran türkücü, vergi vermemeye uğraştı.

Sonunda Türkiye, ödenen para ile alınan hizmet ve malın bir türlü dengelenemediği ve mutlaka bir tarafın öteki tarafı kandırdığı bir cehenneme dönüştü.

Ticaretle yeni tanışan Türkler, para konusundaki sınavı kaybettiler.

Para denilen kavramla ilişkilerini bir türlü ahlaki, akılcı ve evrensel bir çizgiye getiremediler.

Yüzlerce yıldır uluslararası ticaret yapan Hollanda, İngiltere, Fransa gibi bir dengeyi oluşturamadılar.

Sanırım önümüzdeki on yıllar -belki de yüzyıllarda- bizde de bu iş dengelenecek, servet kazanmanın gelenekleri oluşacak ve "kazıklama" dışında da para kazanma yolları olduğu anlaşılacak ama ne yazık ki biz o günleri göremeyeceğiz.