|
Zorla değil güzellikle oldu 
IMF yardımına rağmen borç ödemesinde zorlanan Hazine, bankalarla anlaşarak, adil bir faizle iç borcunun yüzde 15'ini uzun vadeye yaydı
Yıllardır kartopu gibi büyüyen ve son iki kriz nedeniyle kısa vadeye yığılan 59 katrilyon liralık iç borcun yüzde 15'i "gönüllü konsolidasyonla" ertelendi. Kamu finansmanının rahatlatılması açısından çok önem taşıyan bu operasyonda, ilk olarak 8.5 katrilyonluk takas yapıldığı açıklandı. Ancak akşam saatlerinde, gelen yoğun istek üzerine tutarın 850 trilyon daha artırılarak 9.3 katrilyona çıkarıldığı belirtildi. İlave kısım için bugün yeniden ihale yapılacak.
Böylece Hazine 9.3 katrilyon olan iç borcunu 1 yıldan 5 yıla kadar değişen vadelerde ileriye attı. Bunun yaklaşık 6.6 katrilyonluk kısmının vadesi bu yıl doluyordu. Yılsonuna kadar 45.8 katrilyon olan geri ödeme tutarı, 39.2 katrilyona indi. Hazine bu rahatlama ile borçlanma maliyetini düşürme fırsatı yakaladı.
PİYASALARA SOLUK
Takas, IMF yardımı olmadan iç borcunu çevirmekte sıkıntıya giren Hazine'nin finansmanını rahatlattı. Hazine kısa vadede daha az borçlanacağı ve bono arzı azalacağı için bu durumun faizlerde düşüş yaratması bekleniyor. Dövizde ise bankalardan gelebilecek talep, büyük ölçüde karşılandı. Dövizdeki baskıyı önemli ölçüde azaltan bu durum, piyasanın günlük arz taleple hareket edeceği beklentisini artırıyor.
İhaleye 10.8 katrilyonluk teklif geldi. Tekliflerin 5.4 katrilyonu "Hazine'nin garanti ettiği yüzde 13.2'lik getiriden alırım" diye yorumlanabilecek ve ihale öncesi Hazine'ye bildirilen "rekabetçi olmayan teklif" grubundaydı. Buna karşılık Hazine takasın başarılı olması için verdiği "adalet" sözünu tuttu. İhalede gelen 5.9 katrilyonluk teklifin 3.1 katrilyonunu karşılayarak faizi yükseltti.
Türkiye yüzde 14-15 aralığında bir getiri vererek, yüzde 16'dan borç takasını gerçekleştiren Arjantin'den daha başarılı bir operasyon gerçekleştirmiş oldu.
Döviz üzerindeki baskı kalktı
1-ÖDEMELER ERTELENDİ
Hazine 2001 yılı içinde 45.8 katrilyon iç borç geri ödeyecekti. Bugün satılacak 850 trilyonluk kısımla birlikte takas sonucunda 6.6 katrilyonluk borunu erteledi. İtfa tutarı 39.2 katrilyona indi. Elde edilen rahatlık sadece iç borcun ertelenmesi değil. Hazine bu kadar iç borcu çevirmek için yeniden borçlanma yapacaktı, bunun bir kısmının vadesi de yine 2001 yılının içine düşecekti. Dolayısıyla Hazine, ertelediği kısım kadar ilave borçlanma ihtiyacını ortadan kaldırdı; hem de iç borçlanmada rahatlık sağlandığı için maliyetini indirdi. Hazine'nin yaptığı hesaba göre takasın bu yıl sağladığı finansman rahatlığı 7.6 katrilyon lira seviyesinde.
2-BÜTÇE RAHATLADI
Takas işlemi sonucu bu yıl faiz ödemeleri azaldı. Hazine yılsonuna kadar yapacağı ana para ödemelerini asgari 1 yıl süreyle erteledi. Şimdi söz konusu tutar için vade 5 yıla kadar uzadı. Buna karşılık tüm yeni tahviller için Hazine Aralık sonunda 1.4 katrilyon civarında faiz ödemesi yapacak. Buna rağmen Hazine bu operasyondan 2001 yılı bütçesi için yaklaşık 2 katrilyonluk faiz tasarrufu sağlamış durumda. Bu tasarruf da bütçenin tutturulmasını kolaylaştıracak. Yeni borçlanma yapma gereksinimini ortadan kaldıracak.
3-DÖVİZE BASKI AZALDI
Bankalar takas işlemi sonucu Hazine'den aldıkları dövize endeksli tahvilerle yaklaşık 6.6 milyar dolarlık açık pozisyon kapatma imkanına kavuştu. Bu rakam, bankacılık sisteminin kur riskini önemli ölçüde düşürdü. Sistemin açık pozisyonunun 10 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Takas, bankaların sağlıklı bir yapıya kavuşma imkanını sağladı. Sistemin reformu için gerekli olan döviz, toptan şekilde karşılandı ve önümüzdeki aylarda gelebilecek talep tutarı azaldı. Döviz üzerindeki baskının büyük ölçüde ortadan kaldırılması, döviz fiyatlarında daha yumuşak bir seyir yaratacak.
4-UZUN VADE UMUDU
Hazine'nin borcunu ertelemesi, bankaların kısa vadeye bağladığı kaynaklarını uzun vadeli borç vermesiyle mümkün oldu. Bankalar en uzunu 9 ay ve ortalama vadesi 5.3 ay olan 9.3 katrilyonluk kaynağını Hazine'ye geri verdi. Karşılığında ortalama 37.2 ay vadeli yeni tahvil aldı. Yani bankaların bu tutardaki kaynağı uzun vadeli olarak bağlandı. Açık pozisyonların önemli kısmı kapandığı için, bankacılık sisteminin en önemli kaynağı mevduatlar oldu. Mevduatların ortalama vadesi ise 1 ile 3 ay aralığında. Sistemin sıkıntı yaşamaması için mevduat vadesinin uzatılması gerekiyor.
Rakamlarla takas
| Gelen talep (net): | 10.8 kat. |
| Takasa giren (ek dahil): | 9.3 kat. |
| Verilen 1 yıllık TL: | 1.8 kat. |
| Verilen 2 yıllık TL: | 1.2 kat. |
| Verilen 3 yıllık tahvil*: | 3.1 kat. |
| Fiyatı: | 83.628 TL |
| Getirisi (yıllık): | %14.89 |
| Verilen 5 yıllık tahvil*: | 3.1 kat |
| Fiyatı: | 84.563 TL |
| Getirisi (yıllık): | %14.45 |
| Kapanan açık poz: | 6.6 milyar $ |
*Dolara endeksli
Kamu krizden çıktı
Ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş, takas operasyonunun bankaların da sorumlu davranmasıyla başarıyla gerçekleştirildiğini söyledi. Derviş, "Yüzde 14-15'lik faiz, bugünkü piyasa koşullarında çok olumlu. Bu gibi operasyonları diğer ülkeler ancak yüzde 16-17 faiz oranları ile gerçekleştirebiliyor" dedi. Derviş şu konular üzerinde durdu:
Uzun süredir Türk kamu sektörünün finansman dengesi bıçak sırtındaydı. Devlet 1990'lı yıllardan beri olmayan kaynağı dağıttı. Bu da bizi art arda yaşanan kasım ve şubat krizlerinin zor günlerine getirdi. Uluslararası kuruluşlardan çok uygun vadelerle 15 milyar dolar geldi. Bu piyasayı rahatlattı, ama yeterli değildi.
Takas operasyonuyla kamu finansmanında kriz durumundan çıkıp normale geçeceğiz. Türkiye'nin bu operasyonda başarıyla çıkması geleceğe daha ümitle bakmamıza neden olacak.
Takas zemini kuvvetlendiriyor. Programın uygulanması açısından durumu güçlendiriyor ama önümüzde daha zor aylar var. Aynı sıkı tempoyla devam etmeliyiz. Yeni programlar düşünüyoruz. Bunlardan biri de uzun vadeli mevduatları özendirecek programdır. BDDK ve Hazine bu konuda çalışmalarını hızlandırdı.
MEVDUATIN VADESİ UZAMALI
Faizde düşüş beklenmeli
Piyasaların rahatlamasıını ve moral kazanmasını bekliyorum. Şeffaf bir ihale oldu. Bankacılık sistemindeki risklerin kur ve faiz açısından azalacağını düşünüyorum. İç borçta rahatlama ile faiz düşüşü beklemek gerçekçi olacaktır. Şimdi mevduat vadesinin uzaması lazım. Reel sektör de böylece daha makul borçlanma imkânı bulacak. Ergun Özen (Garanti Bankası Genel Müdürü)
Takas tarihi bir fırsattır.
Hazine açısından da bankalar açısından da çok başarılı bir operasyon oldu. Çünkü bankalara iyi bir getiri sağlıyor. Bir kısım iç borçlanma gereğini de makul bir vadeye yaydık. Dövizin üzerine bir baskı geleceğini düşünmüyorum. Ama takası gerçekleştirmek rehavete neden olmamalı. Alınan kararların süratle uygulanması gerekmektedir. Hakan Ateş (Denizbank Genel Müdürü)
2001 yılı iç borç takvimi değişti
| Aylar | Takas | Takas | Fark |
| öncesi | sonrası | |
| Haziran | 9,049 | 8,066 | -983 |
| Temmuz | 5,973 | 5,268 | -705 |
| Ağustos | 9,073 | 8,400 | -673 | |
| Eylül | 5,640 | 5,134 | -506 |
| Ekim | 7,788 | 6,213 | -1,575 | |
| Kasım | 4,383 | 3,276 | -1,107 |
| Aralık | 3,985 | 3,819 | -166 |
| Toplam | 45,891 | 40,176 | -5,715 |
(Trilyon TL)
Not: Tabloda dün akşam açıklanan ilave 850 trilyon liralık takas tutarı yer almıyor. İtfa tutarı 160 trilyon daha düşecek.
| 
Magazin
